Чирагъ-чай нецIун рекъуьъ гьучархьа мишттин хIурар: ЧIаар, Типпигъ, Гъудгъул, Дулдугъ, Гъваар, Хоредж, Хив, Лака, АрахитI, ЦIинитI, Сардаркент, Куркент, Алкьадар, КьасумхIур, Герейханово (Мамраш), Советское хъара джуреттара. Ме нецIун кьириъ яшамиш ве гьер миллатар: даргибур, агъулар, табасаранар, лезгибур, азербайджанар хъара татыбура. Хьевас пас хьасе ме тукарин кIунчI э пуна, Дагъусттан сад аркьа нецIв, халкьарин дусттвелдин нецIв э...

Яшамиш вей ахьуная са цIегь. Тихъ хъахьуная ери мудур. Са ягъарикес сa ягъа ме хIезурхьуная даради мудурарис Iэлеттар завал акьас. Унахъуная ми учин мудурарис. -Е зе ккане чаркквар, зун даради ушуна кканди ая. Чун сатти хулаъ аягуна, руьгъе хIучагьас гучI акье. Тис ракк мадархъа, ти чун джаллабур IуьтIанасе. Те хIуча учикес фуш кканчира акьасе! Амма...

Хе чIал гьер са миллатис тIабиIети учин ппаттайиас багъиш акьу ке багъри савкьат э! Ке цIуьппе, дериндиъ ая мерI э! Гьер са хизандин яхI э! Гьер са инсандин йиркIв э! ЙиркIуран дарман э! Дуьньяйил аядегьен чIаларин ахтармишарихъ хъуттурфугуна хьес аргва, ттиан исалдегьен джилин варттал гьерттин нугъатар кей хIисаб дивуная ери агъзурна са вершна гIуьфцIурна сад...

Дуньяйин варттал аядегьен емиш, некьи, IуькI агугуна мебурин хIисаб дивуна ккиркIвас хьасттава пуна хиял ве. Гьер са задунин учин джуребура аве, учин ттура хъаве, ранг ая, тIем ая. Фикир акьучин, Iари гьечарин хьиму джуре ая, джихерарин, миштти хъара ая сасра емишаринра. Хъара ппара джуребур ая хеваринра. Гьер са джурейин учин муфеIет ая. Фи э хев?...

Пешайи инсан дава ухьтан аркьаф инсанди пеша э. МегIелимдин пеша гIаттивагуна, хъара Iайи фикир акьуна кканде инсанди. Фас пичин шиниккварихъай кар акьас гьинавас кканчира вереф тава. Ме пешакардихъ хъай кканде мертте йиркIв, Iешкъ, кьастт, зурба сабур. Гьемишттин кIилин Iуьмурди шиникквар бахилди кар акьу мегIелимарикес сад э Мегьрибан Абдулаевна. 37 истти шиниккварис дарсар йина ая мегIелим...

Нандиъ иджи э? ХIуриъ? Дахьичин шагьурдиъ? Ме суал мус хьичинра инсанарин удигь гьаве хIуриъра, шагьурдиъра. ХIурин инсанарин Iуьмур ве гIешкъ ай шагьурди вес, е дахьичин хал дехIера гъушанас, гереквелдис ушугуна сасра бизар дакьас. Мебури фикир аркьа тисаъ иджи э пуна. Шагьурдин Iуьмурдин шартIар рехIетти аргва. Ппара ая инсанар айчIуна хIурариас ушуттар, чиппин кардин хIекъийин хIа...

ХIа Гъалибвелдин 80-цIур ис къаршиламиш акьубан шартIарихъас Сергей Меликов кIилиъ ай файшуне Республикайин «Победа» агъа организационный комитети мегIрака. Мисал сур мегIракабурихъас ахъакьуне РДйин Главайин Управленин гIанабагулин сиясатинра мукьуйин самоуправленин хIатти Наталья Беламирзаевайи. Ке лазим иде суаларигI гIая ватанагьлибурин, шиниккварин джигьиларин ватанперасвелдин тарбия, Российин тарих йиркIв фай ягIар акьуб, тарихдин фикир ухIуб, Ватандин аскерарин игитвелдин дженгар...

Инсандис учин Iумурдиъ ппара унихьа кьанун агъа чIал. ХIуькумдин къанунариъ ая инсандис лазим вере гьер джурайин шартIар. КIилди мебур арайил аркьаяф хIагьулари джемеIетин арайиъ дузвел акьас пуна э. Кьанунари ягIаркьа хIекьвел нехIекьвел хIукуматин багухъас суман инсанарин багухъасра. Мишти идегуна, гьер инсандис ягIай кканде къанунар чукь муз ичира гьертти учин дузвел хIекь акьас ая читинвелар маслихIетилди...

«Са гIулин ягъа 1982-пе иса адини зун Типпигъарин хIуриди, райкумарин идарайиди хIаттис зас кар тин пас. Захъ гьате вахттунис 5 шиникквар хъай уй, гъилив сельхоз техникум ккиркIуне агъа дипломра фай уй. (Мич адесттира курар акьуфи зун, амма зас кьимат аттархьа хIуькуматтин кар кканди уй: вахтт-вахттуни атIу кьайдайин пул вере мукь. Чин те вахттуни хулар аркьай...

Исан гьер вахттунихъ учин итталар хъая. Гьаме Iайи вирус гъамаз хьуная вегIдайи зас ахъакьас кканди ая IамIалаяр (мать-и-мачеха) агъа IуькIерихъас. Фас пучин мин цIабари ппара кумак аркьа мишттин итталарис. IуькI уч фишттинф э пучин, Iеламатинф э. Ке удигьай агъучIа мин тукар хъуьхъи адахъуна, гьете хьидин сифтта кIилиъ димари, хабди тук алахъугуна ве гъилин гапар суман...