Хьуне агъа, хьундава агъа са сахтте, Iэкьуллу паччагь. Михъ хъахьуная 3 кIиркI. Ппара кканди хьуная мебирис чиппин дад. Хубджи хIа яш хьуна, Iуссевелдихъди начагъ хьуна, уларин Iэкв гьаттивуная мин.

-Фи кумак аркьа чин? Вун сагъ хьас Iэле, аркьа дарман адавафев дуьйиъ?-агъай, алучIуная шиникквар дадал.

-Ая дадан, амма те дарман фачархьас Iайи четин э. Аяфра те лап варха, джигьилвелдин паччагь дишагьлин суьхIуьр кея багъдиъ э,-агъа дада.

КIиркIари икьрар аркьа джикIина, дадас те багъдин емишар гъас.

Ке удигьай рекъуьъ учIа хIа кIиркI. БатIарди диндж хьасттегьен кецIас акьуна са идже хIейванра, фай батIар яракьра ве ме. Алттве ме чиппин сувалас, хъуруцуна сасрабирин сувахъас, гьадихьа ибхьин чул, рукъа меркквуран чулдигьди. Багамис гьучархьа мис джагвар муджур ккея IуькIерилди кучвелин гуджлувелди чурхъу джил гьучадивай, кикъвас аркьаяф. Тамаш хьуна:

-Диркьванде агъай, ккидиркIваф хьурай -агъа ми гис, ккихас дахьуна, элхъенди.

-Вунра вя агъай, дарукьаф хьурай,- агъа мис къуджайи.

Адин гикес хъелра, ве ме учин рекъ акьуна. Рукьа неккдин нецIв ая чулдилди. Мисаъ аргва мис Iурдана тIибитIар бегьем вере багъ.

«Гьеме иде тагьаре ме джаннаттин суьхIуьр кея багъ, сара нандиъ э Iурдана  тIибитIар бегьем вереф?»- пуна, кетIуна емишари ацIас акьуна учин гьебеяра, хаб алдаркуна хулади вя.

-Фие, зе кIиркI, вун ушу гагьра дахьуна рукьуф?-агъа мис дада.- ДжикIинев вас суьхIуьр кея багъ?

Ахъаркьа кIиркIа уч ушу мукьарихъасна, Iурдана тIибитIар бегьем вере багъдихъас.

-Гьей джан кIиркI, вун агъавусаъди зун идеми тембеку дивуна, ккиркIвагунас рукьафи ,- агъа мис дада.

Мегелай дадас дарман гъас рекъуьъ учIа яIанигIа кIиркI, идже хIейванра, батIар яракьра фай.  ХIа чу ушу рекъди веягуна, мисра гьучархьа IуькIерилди рекъ гьучадивая къуджа.

-Диркьванди, ккидиркIаф хьурай,-агъа къуджайис ме ччуччура.

-Васра гьелиштти хьурай,- агъа къуджайи.

Элхъуьна, учин рекъ акьуна вя ме. Ми гьадихьа Iурдана тIибитIар бегьем вере багъар аявус, гьучархьа мис ччаман нецIв веявус, рукъу кум алгъархьуна ругра, кьвакьвахъ ахъата бетIур багулив фая мукь. Мисаъ аргва мис авала учис агудегьен багъар хум гьарта джуьрейин багъ. Завал акьуна тидас емишара, хаб вя хулади.

-Кьана дакьуна, рукьунехи вун, зе кIиркI?-агъа мис дада.-Варха мукьариди аттархьунив вун?

Ахъаркьа ме кIиркIа учис агудегьен мукьарихъас, хуппай ччаман нецIв аявусаъ ая рукъуна, кум гъагьархьевусна, кьвакьвахъ ахъата бетIур багулив фаявусагь агу багъдихъас.

-Гьей,зе кIиркI, вун агъавусаъди зун хIуьягигI гIахъу хинкIар гIагъарцIагунас ушуна, хабра верефи,-агъа мис дада.

-Гьал зун весе,- пуна, учIа рекъуьъ ке бицIи чу. Мера Iудар хIа чуппар ушу рекъди ве. Мисра гьучархьа IуькIерилди рекъ батIар аркьая къуджа.

-Ассалам алейкум! Вас кумак кканди аяф хьасе?-агъа къуджайис кIиркIа.

-Ва алейкум салам. Зас кумак лазимди адава, белики вас кканди аяф хьасе?-агъа къуджайи.

-Кканде,- пуна, ахъаркьа кIиркIа уч фиттихъас руцаяф ичин.

-Хьурай, зун ягIар акьасе вас тич верегъилди. Амма тегIде мева, нагагь вас Iэламатин, авала дагу, тамашин задар агучин. Ахъаркьа кьуджайи мис фидегьен рекъ йирхIуна кканди аячин ми: Iурдана тибитIар бегьем вере мукьар гьадихьуна, неккдин нецIвун багулив фая Iурдана тIибитIар бегьем вере багъ гьадихьуна, ччаман нецIв ая чулдин кумна, кьвакьвахъ ахъата бетIур  багулив фаявусра гьадихьуна, хъара хулаъас гьетич адедегьен манзил хъара ушуна, багьа шушайинра, арсуран къалабура гьадихьуна, къизил къалайигьди рукьуна кканде.

-Вара гьа, вун кьалайин къапубур гъиларилди дадахъас. ДжикIина рукьан тIул, хъузийина дахъ. СуьхIуьр кея багъдиди ачаверегуна, лекарил IуькIер алдиджен. Багъдиъ емишарик гъилар кимата. Гъушуна са кIуранин кIаш, гIарцуна, кеттив.

-Чухсагъул хьурай вас, зе дад, сагъди илгурай вун,- пуна, вя кIиркI.

Рекъуьъ ай ппара гагь хьунев мин, дахьичин чIукь вахтт ккеттушунев- ягIайдава. Гьадихьуна неккдин нецIвра, ччаман нецIра, шушайинна, арсуран къалабура гьадихьуна, мучIинан Iэкв ккетIу арайи рукьа кIиркI къизилдин къалайигьди.

ДжикIина рукьан тIул, хъузиланде ми къапуйихъ. ТIул кирхIугъилди:

-Гъайш эесси, чак рукь кетая, чак  рукьакдегьен гудж кидава, -агъа, чIигIригIер атай, къапубури.

-БуI, гьин фитти э чвак сара кетаф,- агъа эесси, кулаки ттуттуна, тебур сад сайикес кеттирхIуф суман хьуна.-Ате зун гъархьас!

Багъдиди ачавеягуна, алдирджанде ми лекарил IуькIер. Багъдиъ лек ишигъилди, тукари агъа:

-Гъайш,  эесси! Чин IуькIери Iуьрджанди ая.

-Ате зун гъархьас! IуькIери дахьуна, фитти э чун сара Iуьрджанф?- агъа эесси.

ГIарцуна кIуранин кIаш, емишар кертIая гуна, емишари агъа:

-КетI ахуникес! Чак кIурани кетая, чин кертIая.

-Гьин фитти э чвак кетаф кIурани дахьуна?- агъа эесси.- Ате зун гъархьас!

АцIас акьуна емишари учин гьебеяра, кканди авя мис хулади вес.

«Суьхуьр кея багъдидира адина, гин эессира дагуна, хулади фиштти э зун вереф?»- пуна. фикир аркьа ми. Ачавя кIиркI къизил къалайиди. Ппара ухьтанди нур ичай авя мевус. Къала ацIуна авя эессин завкурарин ахсарин ранг але Iэква. Хулан яIаниъ гьер джуьре IуьтIу -ухубар але усттул авя. Фун ацIастегьен IуьтIуна, ухуна, ачавя ме руш гъархьуная хулади. Гин батIар иъна бурцIе некк агьату сурат агуф, ккихас дахьуна, са мач икIа ми гин суратин кьулус. Мач икIу мукьуйин ранг ранг гъадаркуна, мучIе  нев ата. Мис, мевус атуна, сара хулади вес кканди андавуйи.

Амма  михъ дад гъузуная. КIиркI хулади вя.

-Кьана хьунехи, зе кIиркI, Iайи варха хьунив рекъ?-агъа дада кIиркIас.

Ахъаркьа ми кIилди хьеф хьегъилди.

-Зун адине. Амма те багъдин эесси цIуьппи йиркIвураъ атIуна аме зе,-агъа кIиркIа.

Багами кертIа ахуникес багъдин эесси. Гьучавя гуни IуьтIанас усттулигьди. Аргва мис гисал але задарик гьина ичин кирхIунаяф. Гьучавя Iэгвурагьди, аргва учин суратин кьулун ранг гъадаркунаяф. Хабар гъуршанде тифас:

-Фуш и хье хулади Iуьшуй адина уйиф?-агъа.

Iэгвура ахъаркьа мис. Завал аркьа ми учин къушум, вя сахтте, Iэкьуллу паччагьдин валаятиди. Хъуруцуна, фацуна, тин къала, шаб агъа учин багъдиъ емишар атIу игитис училди.

«Зун давуйив ке удигьай емишар кятIуф?»- пуна, фикир акьуна, вя тилди хIа кIиркI.

-Вун эв зе багъдиъ емишар кятIуф?-агъа джигьилвелдин паччагь дишагьли.

-Зун и, сара гьина э кяртIаф?- агъа хIа кIиркIа.

-Фиштти и вун тебур кятIуф?

-Фиштти э кяртIаф? Гъиларилди  сара,-агъа ми.

-Ях хулади. Вун дава кятIуф,- агъа мис, элхъуьна, эесси.

Хуппай вя Iудпе кIиркI. Тера хаб алдаркуна гьика паччагь-дишагьли.

Ахира вя 3-пе кIиркI.

-Вун эв зе багъдиъ емишар кятIуф?

-Зун э.

-Фиштти э вун тебур кятIуф?

Ахъаркьа кIиркIа учи багъдин кьаравулар элдетмиш акьугъилди. Ти ахъакьуна ккиркIугуна, гъайшина джалла инсанарин удигь, 3 мач са суратин кьулус, 3 мач сасра суратин кьулус, чин хъадикIиттар Iутти-хьибудтти хъартIафе ра пуна, икIа мис мачар.

КIиркI, шад хьуна, учин кканефра хъай дадалди ве. Ачадегъилди ме дишагьли сагелай учин иъна бурIце нeкк агьату гъилар гIайхIа паччагьдин суратигIас: гъил-гъилари мин уларин Iэкв алгьавя. Хуппай алайхIа учин гъилар тин мухурилас: джандиъ аядегьен итталар айчIва.

Аркьа мебури цIакIинар. Руха мебурис дад суман кIиркIарна, баб суман шибер. Шадтти гьалра кегьей амеф хьасе тебур яшамиш вей дуьйил.

Тамам Рамазанова