30-пе октябрьди «Послания тысячелетий. Орнаменты и узоры народов Дагестана» агъай декоративно-прикладной искусствойин Фотовыставка хьасе. Ме мегIракайи учин кар давам акьасе Дагъусттан Республикайин Махачкала шагьурдин А. Тахо-Годин ттуранихъ хъая Миллатарин музейдиъ.
Гьеме «Послания тысячелетий. Орнаменты и узоры народов Дагестана» агъа декоративно-прикладной искусствойин Фотовыставка кIили гъая учин программайин рамкабуриъ ай. Тамашачибурис мугьлат хьуне IХ — ХХ-пе асирарин ухьтанвеларигIди гIачушуна мебур агвас, ме надир накьишарин тарих ягIархьас.
Мисаъ ая гьер са постер — гьакIан ишкил дава. Ме кIилдин тарих э, мезуран са чIалра хъудавай ахъаркьаяф, ювелирный искусствойин, кьвадилкьванарин, резьбайин, хъара джуре пешабуринра чIалалди.
«Послания тысячелетий» агъа проекти хьес гьучихьа Дагъусттандин декоротивно-прикладной искусствойихъ кьацIра аминдай сасра мурттанихъас хъуттурфуб. Мисаъ артефактарин Iари яш дава багьа идеф (сурин яшдин мерIер лап гьете ерчIудпе асирариас мич ая) мебурин джинин суман мегIнара ппара багьа э.
Мисаъ накьиш гьакIан батIарвелдинф дава, лап даринариас гIилмийи гIан ацIу гIелимари ликIина хатIариъна кIалибариъ джин акьу макъала суман э. Гьеме артефактарин гьер са усттайи учи акьу кардил учин гIанаъ ая йиркIв, келлайиъ ая фикир аттивуна алийидегьен ухьтанд
и ая мебур, мисагI гIая мебурин фикирар: дуьньяйихъас, иджвелихъас, Iайвелихъас, космосдихъас, инсанарин яратмишарихъасна Iуьмурдихъас, гьемиштти хъара ацIуна джуре багварихъасра. Ме проектин рамкабуриъ ай музейдиъ кIили файшуне къизил хаятIинра кайтагский накьиш алихьубан, кубачибурин ювелирное искуствойин, унцукуларин рукьандилди кIуранин накьиш адихьубан, кьвадилкьванарин мастер-классар. МастерклассаригI ишттарак акьуттар фушар э пучин, мебур шагьурдин ке джигьил ишттаракчибур э. Махьтабариъ хурая шиниккварис ме надир мугьлат Iари мисагI ишттарак акьубанф дава, мебу рис хъара мугьлат хьуне несиларин ирсдик гъил кирхIунара мебурин хIел ягIар акьас. Гьелбетта гьемиштти гъилариас гъилариди, йиркIвариас йиркIвариди, гIелимарилас шиниккварилди рукьас аркьай э хье миллатарил джан амилгванф, культурайикес, гIедадарикес хьасмиде несиларис ирс вереф. Мишттин мегIракабурин, дакьикьабурин кьиматис, багьавелдис кьадар ахьасттава. Фас пучин, гьемишттин мегIракамуриласра ппара асуллу э тамашачибурин тарбия. Дагъусттандин хIа гIедатарин ирс ухIас хъая кегъархьая несиларин зурбавелра.
Проектин ке хIа дараджайин вакъиа хьуне «Сохраняя культурное наследие. Универсальные общечеловеческие ценности в орнаментальных композициях народов Дагестана» агъа круглый стол. Ахттилатариъ гьучархьуне авалдин курарин кьайдабур гъиларис кIвалди аме устта -ремесленникар, гьер са задунин мегIнайин аран — къаран аттивас ягIа гIелимар — этнографар, хъара накьна ягIа искусствойиъ чиппин рекъ хъучучIу джигьилара.
Ме гьучархьубарин модератор иде ГБУ РД «Национальный музей Республики Дагестан им. А. Тахо-Годи» музей ухIаяф, мисан директордин заместитель Заира Кильдеевайи ахъакьуне мегIракайин ке хIа кьастт экспонатарил джан алгьафайдина мебурин гIедатар ухIубан рекъуьъ деликар хьуб э пуне.
Ме дисскусин ке хIа ахттилат хьуне «Философия орнамента: универсальные ценности, зашифрованные в линиях и узорах» агъаф. Ишттаракчибури чиппис дахъуне Дагъусттандин накьишариъ мебурин усттабури инсанарин уларигьас джин акьуная абстрактный багварна мебурин кодар: мирозданин ишанар, Iуьмурдин дарар, абадайин фикирарна хиялар, афухIубан хIейкалар, иджвелин насихIетар; «Традиционная обрядовая культура в сохранении нематериального культурного наследия (на примере ремесла)». Ахттармиш ар кьаттарин ахттилатарилди, ме пешабури чиппи чаб афухIуттар дава, мебур Iуьмурдин кьумашигI гIикIуна хье миллатари ухIуттар э.
Мебур э: цIакIинарин гIедатар, шиниккв хугунанттар, кIиф икIагунанттар. Кьвадилкьванар, захрафабур, накьиш алихьу кунар — мебурихъ кIилдибурихъ хье гIедатарин мегIна э хъаяф. Круглый столи агвар акьуне, ирс афухIубан кар джан але процесс идеф. Ме кардин рекъуьъ гIелимар, усттабур, хIуькумат, джемеIет джалла сад хьуна загьмат дивуна ккан вереф. Ме проект арайил акьуф Российин Федераций яратмишарин проектарис майил бадалди, кIилди миллатарин Iуьмурдин мегIна бадалди, культурайинра искусствойин рекъуьас бадил акьу грантин рамкабуриъ ай э.
ХIекьдандира джалла джемеIет сад дахьу хаб е миллат ухIас хьасттава, е гIедат, е ирс. Гьер са инсанди ме кардин рекъуьъ училас асуллу иде са бицIи кардин загьмат ичира дивуна кканде. Азият дахьуна нецIугIас са балугъра гIадихьас верефттава. Гьемиштти халкь бадалдира самуз азият йина кканде гьер са инсанди учис.
Салихат Малагусейнова
