Ме иса Кьулбандин хIаягъ алчархьуне ерхьидпе июньдил. Ме хIаягъ ислам диндин инсанарин ке багьа Iуйикес сад э. Дуьньяйил аледегьен мусульманари зурбадалди къаршиламиш аркьай ве ме Iудара хIаягъар. Рамазандин вазалан хIаягъ ккиркIуна Iу вазна йицIу ягъ алттархьугуна, дузди пас хьасе Зуль-хиджайин вазалан йицIудпе ягъа э пуна ге хIаягъ хъучучIаф.
ХIекьдан ме хIаягъ хьехъди адинаф Ибрагьим гI. с. пайгъамбардин вахттарилас мич э.
Гьер иса ме ягъан сан духIуба ве, фас пучин, хье исламдин календардилди (хIиджрайилди) йицIу ягъан джуревел ая Iуьрусарин календарихъ хъуттурфуна. Кьулбан аркьафе хIедждал ушу инсанарин хIедж ккиркIухаб. Зуль-хIиджа уч ахиран цIеIудпе ваз э исламдин календардиъ. Мисаъ ая Арафайин ягъ. Арафайин ягъ джалла ягъарикес ке зурба ягъ э. Арафайин ягъара, гин удигь ягъарира, хIаягъар хъучадесттегьен сунна э сив ухIуб. Кьулбандин хIаягъара (Ид аль-АдхIа) сунна э багайми дахи гъайшина, джанра Iуьччуна, багаймин къулгунра акьуна, мазгитади ушуб хIаягъан къулгун акьас. ХIаягъан къулгун акьухаб э хIаягъ хъучучIаф. Гьер иса аттрукьатти рукка Кьулбандин хIаягъан мал. Кьулбандин мал руккуб ппара хIа савабин кар э. Амма инсандин Iуьмурдиъ фарз э акьуб шиникквдин яшар бегьем верегунас хIекьикьа, хабди кьулбанра. Инсандихъас кьулбан акьас ахттигьар ая аттрукьахаб гьер иса кканчира. Кьулбан акьас кканди аяттар тегIди кей ве чиппин хIезур акьуна ая мал руккас, вахттуни ай руьхьесра хъучархьагъилди, пай аркьайчин гIачартасра хъучархьагъилди. Ге ягъа хъара савабин кураригI гIая хIаягъасттегьен сив ухIуб, хабди учин кьулбандилди сив гьартас. Нагагь вахттунис хIаягъан руьхьуь якк хъучадархьучин, кIилин ягъди гашила экьве агъайдава, сив гьатас ахттигьар ая джуре Iелеттилдира.
Кьулбан акьас руккас ахттигьар ая хьибу исан чIир IуьтIу укьар, хIуб, хIа мал. ХIуппар руккайчин хIекьикьайис кIиркIахъас Iуд руккуна кканде агъа, рушахъас сад, кьул бан акьас сад ери инсандихъас руккучира ве. Деве агъа кIаре мал руккуна кьулбан акьас ахттигьар ая ери шувахъас. Кьулбандис рукку малдин якк масса йис ахттигьар адава. ХIаягъас рукку малдик ягъниш кей ккандаваIаттеф, сукъур, ул адаваф, ибурил эрдж алеф, хъара джуре ягънишар кей ккандава. Хъара ахттигьар адава малдин удигь хIуьтте акьас кантI, са малдин удигь сасра мал руккас, йирхIас, гаш ккей, хьед кканди атас, дартIа кантIалалди руккас. ХIаягъан мал руккас ахттигьар ая яшар бегьем хьуная мусульман инсандис. Сунна э мал руккагуна кьиблайихъди алдаркуб. Ая хура дуьгIебур, агъа чIалар. Рукку малдин якк акьуна кканве хьибу пай. Са пай ирцIанде касибарис, са пай-къуншибурис, багунттарис, са пай — хизандис. Хулас ату пайуникес гIихьа руьхьес хIаягъан суфрайис. Гьер хулан кайванийи ме хIаягъ хьас Iу — хьибу ягъан удигьай аркьа хIезурвелар. Хулан мерттвелар, хIезур аркьа дахи акьуна ккане ямагар, хьурарикк аркьа садакьайин бахттабур. Аркьа бакъукъ але кьутIурар, алджирар. Хъара хIезур аркьа ракь, аш, аме сае джуре ямагар, гьертти бехIсунис суман дуьрхье суфрабур. Ке удигьай суфрайил хьуна кканде руьхьуь яккар. Амма шариIети алтухъ булди дуьхьуь суфрабур дурус хIисаб аркьайдава.
Рамазандин хIаягъахъ хъуттурфуна, ме ягъа алтухъ алчушуб авейдава. Багу кIилар, къуншибур адичира, аметтар ме хIаягъахъди унахъуна э вереф мубарак акьас. Хъара хъаттиланде ме хIаягъарис сусара.
Ме хIаягъан ягъахъ хIаттарихъай барамбарди ахъутIуна аве шиникквара. Багайми дахи, аликIуна чиппин ке батIар кунара, башламиш аркьа хIуригI гIаруцай мубарак аркьай, чIилIанара фай, завал аркьай ширинар, пиченибур, хъара джуре итте задара.
Агъзур хIаягъарин эессибур хьурай джаллабур, дуьнья ислехI хьурай, джанарин сагъвелар, йиркIуран ачухъвелар, шадвелар кам дакьурай. Сасра хIаягъарисра шадтти атурай!
Салихат Малагусейнова
