Ватан гIеджиз дахьурай, Игит мухIтадж дахьурай. ДегIвибур варха хьуна, Чве Iуьмурар ухIурай. Тарих! Ме чIалун мегIна ппара хIа э. Гьеме са гафуниъ аве кIилди дуьньяйин, хIуькуматин, ватанин, хулан, хизандин, гьер са инсандин джалла багвар. ДегIвибурихъас гъургъучин кIилди дуьньяйин тарихдиъ мебурин хьилар лап ппара ахьасе. Ппара ахьасе дегIвин хьилар дадар — бабарин, чияр — чуппарин, хизанар — шиниккварин йиркIвариъра. Фас пучин, тарих хъучучIухаб хьудегьен дегIвибурикес сайин дехIера азар кидиркьу, дардна — гъам дагу, йиркIв дугу хизанра инсан баджат аме фушра кехIей. КIиркIар дадар-бабарин, хуларин, хизанарин архаяр э! Гьер са тухумдин давамлубур э!
Хизандиъ кIиркI хугуна, ппара хIа шадвелар аркьа. Гьелбетта гьер са инсанди учис ликIина аягъилди э Iуьмур гъареф. Амма миштти ичира, дадар — бабарис ппара гъам кеве фиштти хьасегьан пуна чиппин валадарин Iуьмурдин рекъ. Хъара Iайи гъам ве, нагагь ислехIвел гулуна, дуньяйиъ сакинвел адавахаб. Мус хьучира дегIвибурин кар инсанарин Iуьмурар фаттивуб э. Гьемиштти ппара джигьилар тарг хьуне бабарин йиркIвар угас акьуна 1979 -1989-пе исарин арайиъ, Афганистандин дегIвиди файшу хье эскерарикесра. Гьелбетта зурба игитвел фай чиппин бабарин ийиркIвар шад акьуна хулариди сагъ саламатилди адиттара ппара хьуне. Фикир ве зе, яраб фидегьен шад хьунегьан мебурин бабарин йиркIвар пуна. Гьемишттингуна э хIаттари агъай вереф, армиас аде шиникквдин бабан йикIурал алцу Iесида кканде пуна.
Ватандин хIа дегIвин Гъалибвел гъушуна муйцIур ис алттушуная, Афганисттандин дегIви ккиркIунара хьибцIурна гIуьфу исарилас вартт хьуная, амма халкьарин йиркIвариъ ме курар накь хьуттар суман аме. Мебурис бахш акьуна аркьа хье инсанари гьер джурейин мегIракабур. Махьтабариъ гъа дарсар. Мебур акьубан мегIна э, шиниккварис ватан перасвелдин тарбия йина мебурис хье игитарин тарих ягIар акьуб. Гьемиштти 15-пе февральдира гьемиша аркьай аве ме мегIракабур. Ме ягъа кIвал аркьа Афганистандин вакъиабурин ишттаракчибур. Джаллабурин ттурар гъагьалцуне агъай аттрукьасттава. Ме ишттаракчибурикес сад э Гусейнов Гусейни Касумович. Гусейни касумович са агъзурна ерчIу вершна ерхьцIурна еридпе исан хьибудпе февральди, Агъул райондин Дулдугъарин хIуриъ Кьасуманра ТIимачин хизандиъ хуне. Хизан мебурин хIаф ий. Хъай уй мебурихъ йицIу шиниккв: хьибу кIиркIна ери руш. Дад гъилин пешабур кея устта ий, бабра махьтабин мерттхьунар аркьаф. Гьелбетта те вахттари хIа хизан ухIасе пугуна лидегьен рехIетра давуй. ГусейниКасумовичан гIуьфу ис хьу вегIдайи кIине мебурин дад. Дад кIихаб, музе шиникквар гъадивуна арайил акьас ппара читин хьуне мебурин бабас. Гьемиштти шиниккварисра читин ий. Миштти ичира чиппифас верегъилди гъил гьучихьай кумак аркьайи мебури, мал — къарайихъ хъуттурфас, IуькI — кьал акьас, хулан мерттхьун акьас. Нубати сад кегъархьай, эвлелмиш аркьай, кегъархьуттикес хъара кумак вей арайил хьуне мебур.
Гьемиштти кегъархьуна махьтаб ккиркIуне са агъзурна ерчIу вершна муйцIурна хьибудпе иса Гусейнира. Хабди учIуне Астраханский профтех училищейиъ. Гьамисаас бабасра кехIей хабар адавай, учихъай мисаъ ая ччиччис дехIера дапуна ме армидира ушуне. Армиди фиштти файшуне пучин, учин гудж ппара хьу на. Забунди гьуркIу килавар адава пуна дагъаре усаъ, ичира давайчира уч весе пуна ушуне. Хьибу вазала Ордженикидзе агъа шагьурдиъ военный сборариъ хьуне, хабди файшуне Афганистандиди. Мегуна хуппай хабар хьуне сагелай ччиччис, хабди бабас. Афганистандиъ ая пеф лап ппара гъам хьуне бабас. Сагелан акьуне Iешалар, хабди адесттегьен аркьай ахьуне двегIебур. 1986 -1988 исари ватандин удигь бурдж ирцIанди хьуне автомобильные войскабуриъ. Ппара зурбадалди дженг дивуне ме. Хъая Гусейни Касумовичахъ хубджи джавизара. Служба ккиркIуна адехаб йиркIв хъучатуне бабан, чиярин. Армиас адихаб учIуне хурас Костромской строительный техникумдиъ.
Хуруб ккиркIуна 1992 исахъас кар аркьай хьуне Дербентский строительный комбинатиъ инженервелди. Ме кардилра гъурзар акьас кканхьундава мис учин таджриба. Хаб учIуне хурас Социально педогогический институтиъ. 1999-пе иса хуруна ккиркIуне. Хуппай кар акьуне ме Типигъарин хIуриъ электриквелди. 1010-пе иса ме кардилас алайчIуна ушуне мегIелимвелди Дулдугъарин хIурин махьтабиди. Са агъзурна ерчIу вершна ерчIцIурна садпе иса эвлелмиш хьуне. Хизандис агъа мин Халум. Мебурихъ хъая са кIиркIна Iу руш. Чиппин загьматилди хIа акьуна, тарбия йина, дуз рекъуьъ ихьуне валадар. Хьибударисра высшее образованибура йине. Iудара шибер Москвайиъ врачар э, кIиркIа педиститутиъ хурай аме. ЯгIайин ягъа чиппин дукан хъай, хизанари Iударира къвал къвалуъ ай кар аркьа мебури ариш-вариш аркьай. ДегIвин азар кидиркьуттар адава пугуна, ул ачатухаб, баджат ая хье Ватандин ХIа дегIвин гъамна дард, къакъ алдава хизан, михъас хабар дахьу вилаятин мурттра кехIей.
Гьер са инсанди, хизанди учин дард чиппин несиларилди фачиланде. Чиппин алгъархьу джигьиларин йиркIвариъра амилгурай пуна хIададар — хIабабарин загьматар джафабур, гъалибвелдин рекъуьъ пуч акьу джигьил Iуьмурар. Ме курар йиркIураъ ухIучин, ягIай амилгванасе мебурис гъалибвелдин кьиматра.
Дадарин ХIа дегIвин кьутар киркьуная мебурин хизандисра. Ме дегIвиди файшуне Гусейни Касумовичан, хьибуд ададар. Мебурикес Iуд кIине дегIвиъ, са адад рукьуне хулади. Фикир ве яраб мебурин бабарин йиркIвари фиштти гъадивунегьан пуна ме къакъар. Ме дардар гъадивас бабарис ирцIанф хьасе хIуьлдандин йиркIварна, суван кIиларин сабурар. Ппара хIа кар э, са дакьикьайин арайиъ кIилди дуньяйин Iуьмур гъадаркуб. Фиппур пучира хье миллат ппара зурба э. АцIуна хъая хьехъ Игитар, гьертти гьер вахттуни учин загьматна джан алийина, ватандин ламусна азадвел афухIуттар. Хьин бахил э мишттин зурба ватанагьлибурил. Мебур хье фикирариас са вегIдайира аттархьасттава. Хьин алучIасе ме гьунарар хье йиркIвариъ афухIуф суман, хье валадарин, валадарин валадарин йиркIварихъдира рукьас акьуна, мебурин чугъсагъулара къазамиш акьас. Гусейнов Гусейни суман зурба игитар гьер са райондиъ, гьер са хIуриъра ая. Мебур ватандин девлетар, несиларин чишнабур э. Джанарин сагъвелар, ирхе Iуьмурар, ачухъ йиркIвар кам дакьурай чиппихъас. ДегIвибур сакин хьурай. Дуньяйиъ ислехIвел хьурай!
Салихат Малагусейнова
