Гуни джалла ямагарин кIил э

«Международное десятилетие языков коренных народов»

Гуни джалла ямагарин кIил э. ТIабиIетиъ хьес йиная савкьатарикес ке хIа савкьатар э инсандин Iуьмур, хьед, гуни. Гунин гереквел барамбар э хьеттихъай. Гьер са инсандин Iуьмур багьа э. Амма ме Iу савкьатра ппара багьа э. Фас пучин, гунира хьед хъадавахаб,инсандин яшамишвелра ахьасттава. Ке удигьастти инсан яратмиш хьу вахттарихъас мич фикир акьучин, хиял ве, фиштти кIил ухIай уйигьан мебури пуна. ТIабиIетихъ мехIсулар хъайчира, мебур дагьзаманайин инсанарис ягIайдавуйи. Дарариъ, сувариъ аруцуна гъвандилас гIудулф фи джикIичин, гьетилди чарабур аркьайи.
ХьибцIур агъзур исан удигьтти мебурис са чулдил кьваран кIетIар джикIине. Сагелай гьегиштти ударар Iелди хьуне мебури. Хабди ягIар хьуне ударар узухаб мебур агъучIуна хъара ппара кIетIар вереф, дехIела хъучучIуне узай. Вейвей хъара Iемалара ягIарвей, ударар Iурдис ухIасра алучIай хьуне. БатIарди ме мехIсулилас муфиIет кеттивас ягIархьухаб, хье хIададарин дадар чиппин мукьарин эессибур хьуне. Амма гьеме вегIдайира гунихъди ппара варха и. Вахттар ккеттвередегьен ягIархьуне кьур ругIуна гIур акьас. ГIур акьучира, аш, кушар аркьай Iелди и. Са хьиму агъзур исар алттушунегьан гьемишттин ямагарилди кIил
ухIай?
«Ягъарикес са ягъа са кайвани кушар руьхьегуна, гъафил хьуна адайшуне мин аш цIайин багулив фая рийи гъвандилди. — Агь, — пуне ми, — чIирхьуне зе аш. Агъархьуна батIар ниъра уджадегьен микес хьуне са
лаваш суманф. ТIем акьухаб, агуне мис дихье аш далара миштти ппара итти идеф. Хуппай хъучучIуне гьемишттин ашарикес лавашар аркьай. ЯгIара кехIей аркьай аме мишттин гунивар.
Мебурис агъа тIанурин гуни. Авала аркьафи ме арджирарин суман дихье гIурикес.
Хье дуньяйин бахттайин кьиса мишттинф э.
Ахьуная са касиб хизан. Идеми багами кардил вей, гIуьбехъми хулаъди вей ахьуная. Хьир хулан кайвани и. Гьер ягъа, гIуьбехъмин вахтт хъучавередегьен, гъам кевей ахьуная хьирас, фи Iелеф аркьагьан агъай шуй кардилас верегунас. Са гIулин Iуьшахъди хIеракат кехьуная мик, бизар хьуна, гашра ккей, хъелра кей шуй адисе агъай. Накьан аме гIур аттивуна кканхьуная мис гуни акьас. Ай-гьарай, гьал фи аркьагьан пуная ми, IуьчIе хьуна чIирхьуная гIур, сара хъахьасра хъандава.
Ахира джикуна гIур ая тахалан кIенара, гIатIишина, цIуппи алттирхIуна уджуная ми. Уджадегьен гагьди, ппара батIарди акедина, гьава гIудул бахтта хьуная микес. Хабди агуная мис шува хIа гафра аркьай иштагь ай
IуьтIунаф, е алухIубра дакьуф. Хабди гьемишан аркьай хьуная гьемиштти. Михъас вей-вей ягIархьуне инсанарис дрожжар, содабур.
Гьамихъас хъучучIуна джаллабури акьуне цIуппе гIурин гуни. Вахттар ккеттвередегьен гунин джуребур, ме акьубан къайдабура лап ппара хьуне.
ЯгIа адава джурейин Iеламатар дуньяйин варттал андава. Аве мишттин гуни уджа машинар, гIур, кьел ахъуна, хьедра агIатуна ттукухъ ахъихьухаб, вас ккане вегIдайис ибгIа гуни хIезур аркьаттар. Гьелбетта, мебур авалан инсанарис аргва Iеквар давуйи. Амма зе йиркIурас багу э хье дадарин гIедатин хьуран гуни! Ме чулле некьвдикес акьу хьар, мисакк уга даран мертте кIурар, рекIве цIа хье сагъламвелдисра, газарна токар
дала муфиIет э. Хье вахттари нагагьра кехIей алтухъ хьуракк гуни уджа инсан андава.
Хьуран бахттайин ниъ гьучирхIухаб, зе уларигьас кIилин Iуьмур гьаттве. Зун ачархьа са гъамра, са фикира кидава, лап гьете бицIи вахттариъ. КичучIуна даданра бабан хиларикк, элхъендина дурхIай экьуна авейи. Уркь акьасев баб агъай, ахъихьафи хьураккди. Зас къакъ иде каре ягIа, гьете вахттунин бабарил але загьматикес хабар адавуйихIела. Бизар хьуна хIуькуматин кардиласра адина, мал-къарара сакин акьуна, Iушанфра хIезур акьуна, сурIуьшарихъди аттархьафи хьураккди.
Уджуна са таш гунивар, са цIуд кьутIурара хулаъди рукьагунас, Iекун вахтт верефи. Ппара вахттари гъархьасра хъучадархьуна, адикуна малара, махьтабиди шиникквара рекъул акьуна, хIеракат аркьафи хаб кардил. Ме
балайигIди зунра алархъафи, ме кканде, те кканде агъай. Гьергелай, нубати са шиниккв гъарефи зе баба учис цIа акьас кумак хьас КатяхIабабан хьураккди. Ппара идже дишагьли и ме. Зе нубат хьухаб, аккихьуна кьасал кьудакьра, алчахъуна ккулра, гъархьас аркьафи ми зун. Уч эркьвафи цIа аркьай. Хуппай бала вей зун бабал, зун ушучира Катя- хIабаба гъархьас аркьафе, дивцIа зун ягIа давес агъай. Джан бабан, шаб агъай,
ичира гъарефи. Гьал фикир акьугуна, учис мучIе куьчабуриас садтти адес гучIахIела и ми чин гъареф. Гьелбетта, зайдайи азиятра и удигьтти, четинра, амма нуьхIуьбат, хIуьлмат, баракат ппара алтухъ и.
Салихат Малагусейнова