Сулейман Стальский — лезги халкьдин назумчи э, хуне ме 18 майди 1869 иса Кюринский округдин Ашага-стал агъа хIуриъ, касиб хизандиъ, агьал ме райондис агъа Сулейман-Стальский. Дахи етумвелара агуна, алчархьуне мил лихубар шиникквди ами. Учис гунис чара аркьай, аркьай курар нафтин буругъарил, рукьан рекьер аркьа усариъ. Сырдарьяр агъа нецIулас мугъар аркьа усариъ, депойиъ леджбервелди, Дербенариъ, Бакубуриъ, Гяндже (Кировабаде), Самаркандариъ аркьайи фи кар алчархьучин гьате. Учин Iуьмурдин ме вахттунихъас кIвал аркьагуна, Первый Северо-Кавказский съезд Советовдил 1935 иса Сулейман Стальскийди пуне: «… Зун кар аркьайи Iуьш-ягъ дагъай кIаре мал суман, са нубатира фун ацIасттегьен гуни IутIанса хьефдавуйи, багайин ягъахъас гъам кей, йиркIурал къикъе гъван алди аяф суман авей фиштти хьасегьан агъай». ЦIеерхьи истти дуйкк аруцуна, хьибцIур ис хьехаб адиная ме хаб Дагъусттандиди. Акьуная ми учис хизанра, ккийиная мал къарара, айчира авала суман читинди и ми къазамиш аркьайиф. Мункине, ме читивелари Сулейман Стальсийдин хасият цIуппи акьуф. Садпе мегIни-шиирар Сулейман Стальскийди башламиш акьуне ликIенас лап джигьилди ами, джемеIетис зарар кея инсанарихъас. Сифтта назумчин рекь башламиш акьуне ми «Соловей» агъа мегIнилди, ме хъитIуне 1900 иса. Мин шиир «Свобода», 1919 иса адихьунаф, мин творчествойин ке лазим шиир э. Джалла учин хIурин джемеIетихъай иштарак акьуфе деникинан кьушумихъай дегIвиъ, хабди гIуйи ме хьеттарна рекьер аркьа кураригIра. Дагъусттандин те вахттунин ая шаирарикес садпеф и, ке Iайи учин шаирариъна мегIнибуриъ революцихъас лиркIендиф, ме ке удигь гьавей и дагъдиъ ая инсанарин Iуьмур иджвелихъди духIубабур аркьа усаригI. 1930 исари Сулейман Стальскийдин шиирар башламиш акьуне бадилвей газитариъ лезги чIалалди, хабди Iуьрус чIалалдира, хъара джуре милаттарин чIаларилдира. 1934 иса адихьуне садпе шиирарин китаб лезги чIалалди. Гьеме иса хьуне микес Союз писателарин иштаракчира, файшуне ми учин Iуьмурдин садпе творческий мегIрака ДАГЦИКДиъ. Хабди 20 исан таджриба ая шаирдис йине «Народный поэт Дагестана». 1935 иса Сулейман Стальский гIаттивуне гьикас Москвайиди Первый Всесоюзный съездиди. Ме съездил хуру шиирар хабди таджрума акьуна А.Безыменскийди ихьуне валаятин гьер джурабурин газитариъ. СССРдин писателарин садпу съездил Максим Горькийди пуне: «…Зунра, хъара мисаъ экьунаттара ппара муьхIтале ме Iешукь Сулейман Стальскийдил. Зас агуне, ме хIа идеми, алтухъ гIилмира кедавай, амма лап хIа каммалу инсанди экьуна президиумдиъ мууларигIас гъургъай хъиртIанди уйи шиирар. Хабди ппара ухьтанди хуруне гебур. УхIуна кканде мишттин Iеламатин тамашин инсанар». Сулейман Стальскийдин шиирарна ишкилар гьерджурейин газитариасна журналариас камдавуй. Ми ликIиная макьалабур тарджума аркьайи 15 милаттарин чIарилди хабди ихьайи газитариъ. 1936 иса февральдин вазала ЦИК СССР йине Дагъусттандин джемеIетин шаирдис Ленинан орден. АцIуна исари нуьхIуьбатхIуьлмат уйи мин хъара джуре Дагъусттандин шаирарихъайра Г.Цадасайихъай, А.Гафуровахъай, А. Магомедовахъай, Э.Капиевахъай. Э.Капиева Сулейман Стальскийдихъас ликIине «Поэт» агъа китаб, хабди джалла Дагъусттандис магьшур хьеф. Сулейман Стальскийдин творчествойис лап хIа кьимат йине Михаил Шолохова: «… Сулейман Стальский суман шаирар ппара ая, джемеIетигI арайил хьуттар, амма хIекьданди мебурин ттур вартт акьуне Советский Союз хьу вегIдайи. Инсанарин фикирар, мебурин шадвеларна гъамар-дардар, мин шиирариъ джурейи йиркIураъ учIагъилди верефи». Сулейман Стальский кIине 23 ноябрьди 1937 иса 68 исан Iуьмурдиъ ай.
Луиза Гусукаева
