Агъул райондиъ ая ппара бицIи хIурар. Гьер хIурин ая учин девлет тарикъ. Ке ахиран хIур Кьушан-дерейиъ хIисаб аркьа Буршагъ. Ая ме хIур гьава мукьуйил Джуфаъ дагьарин кIенакк.

Кьушанар агъаф мебурис, фас пучина Магъу-дере гьаттархьунхаб гьучархьа Агъулдерейиъ вере рекъ чахIппил багвухъ, хIурджал багв — Кьушан-дерейиъ вереф.

Буршагъар суман ме дерейиъ ая хъара сайе хIурар: ЯрIугI, Курагъ, Гъудагъ, Арсугъ. Ме дерейиъ ая инсанарис агъа кьушанар. Гьер хIурин гъургъа чIал, гIедатар сад суман дава.

Буршагъар гъургъа чиппин чIалалди, мебурин ая чиппин
гIедатар. ХIапай мебурин чIал адинаяфе багулифая районариас Табасаранарин, Лезгибурин хъара Даргибурин. ЧIал суман гIедатара э. Мисаъ ая ацIуна хизанар гьер миллатарикес.

Буршагъарин хIур хIисаб аркьа лап авалдинф, фас пучина мисаъ ая авалди акьуна мазгит, ме мазгитан циларик кея
Iераб чIалалди ликIиная мазгит акьу исан вахтт ХI-ХII асирдиъ.

Мазгит суман ме хIуриъ ая некьвар бусулманарин даваф. Ппара гIелимарис, тарихчибурис, джуре мукьариас адеттарис тамаш хьуне ме некьварил, гебурис ягIар акьас кканхьуная ме хIурин бина. Ая шагьидарин некьвар.

ЦIесад пе июлдиъ агъзурна муявершна гIуьфцIурна сад пе исаъ ме хIуриъ хьуная зулумдалди дегIви Аргутинский бег ХIаджи-Муратахъай имам Шамилан наибдин исламдихъас. Ми дегIвиъ кIиная ппара бусулманар. Агьалракей ме
инсанари кIвал аркьа те вахттар, дехIела ме некьвар агъаф шагьидарин.

Наибет Гасукаева