Дуньяйин варттал аядегьен емиш, некьи, IуькI агугуна мебурин хIисаб дивуна ккиркIвас хьасттава пуна хиял ве. Гьер са задунин учин джуребура аве, учин ттура хъаве, ранг ая, тIем ая. Фикир акьучин, Iари гьечарин хьиму джуре ая, джихерарин, миштти хъара ая сасра емишаринра. Хъара ппара джуребур ая хеваринра. Гьер са джурейин учин муфеIет ая. Фи э хев? Хевук кея ппара витаминарна микроэлементар, мин фун ацIас аркьа багухъас хъуттурфухаб барамбарди яккухъай фачикIас хьасе. Гьегидегьен Iайи муфеIет кея мебурик.
Инсанди хев ишламиш акьас башламиш акьуне лап авал заманайихъас мич. Те вахттуни михIелди цIа фиттис агъаф ичира дагIа вахттари. Древний Римдиъ хевар савкьат суман ирцIанф и цIакIинар аркьая джигьиларис.
ЯгIара хеварин кьимат аме. Ме алдавай е са хIаягъ вейдава, сайишттира инсанари сагъвелдихъас ишламиш акьас алучIа. Хъара ппара ишламиш аркьа мебур гьер джурейин ямагаригI, пирогаригI, тортаригI. Ппара ишламиш аркьа ме медицинайиъра, косметологиъра, хъаркарикес аркьа гьер джурейин игрушкабур, тамашин задар, копилкабур.
Духттурари ппара тегIриф аркьа хевун. Микес аркьадегьен дарманарихъас, микес кея иджвеларихъас ппара гьер джурейин ахттилатар ая медицинайиъ. Ппара муфеIет кея иджи къарк цIуппе дахьуная, гъази аме хевук. МигI ке ппара витамин С гIаяф хIисаб аркьа. Хъара гIая мигI железо, йод, магний. Иъ чIукь ая инсанари ишламиш аркьа ме гемоглабин гъадивас. Хъара муфеIет кея мебурикес джандин кьвачIайис, чIарарис, киркарис. Амма джаллабурилас ке Iайи ппара хевар ишламиш акьуна кканде зоб ая инсанари. Фас пучин, зобдис лазим э йод. Ке ппара йод кеяф хIисаб аркьа хIа хевук. Хъара мин гIаневелдин ччамукес ппара кумак кея мухур хъаттарис, астмабур аяттарис, туберкулез хьуттарис. АцIунабури дармандис аркьа мебурил хьед алакьу дарман. Къарфунар иттаттарис кумак ве хевун арайиъ аяф гIаттивуна дарман акьугунара. Агьал инсанари гьакIанди ай хьурай пуна аркьа гъази аме вахттуни мебурикес варенибура. Варени акьасра ппара джафа дивуна кканде михъас. Сагелай мертт акьуна кканве варттал але гъазе къарк, хуппай гьер хевуъ ирхIай Iу-хьибу багухъас аркьа улудар, Iуьччуна алгьатуна ругъу хьедра арта йицIу ягъди. Гьер ягъа якьугIуьфугелай духIуба аркьа алгьату ругъу хьедра. Хуппай мертте хьеттигI руьхье хьибцIур минути, хабди ккерта хьед. ХьеттигI гIахъуна пусукIра аркьа сироп, гисагIди хаб гIархъа чаб хевара хъара руьхье къа минути. Гьегиштти Iу нубатира руьхьей дехъес аркьай арта, хьибудпегелай хаб уц агъихьагуна гIархъа лимонра хъара ванилинра, ве гикес варени.
Iурдана алтухъ витаминар адава вахттуни ме имунитетис кумак аркьа.
Амма фиттихъ кканчира иджвелин багв суман Iайвелин багвра хъаве. Мин Iайвел, садихъди ппара IуьтIучин давленибур ая инсанарис Iайи ве, Iуьшахъди алтухъ IуьтIанс алдучIаттар аве гучIай. Тухъ аркьа агъаттара аве. ДехIела фиттин кканчира кьайда ягIай кканде. Фи ишламиш аркьайчира фикир хъай кканде хабди чIирхIе вейдалара.
Авала инсанарис ягIаф Iари хIа хеварна бицIиттар и. Агьал хеварин адава джуребур адава. Фундук, кешью, миндаль, арахис, каштан, макадамия, кола хъара джуреттара. Мебурин гьерттин тIемра джурейи э. ЯгIайин ягъас базарариди ушугуна адава джуребур авейдава. Са са нубати ераб фишттинф эгьан пуна хиял ве. Амма мертт акьас тIубар икIай джафа ичира хьудегьен къарк алеф гъушанас алучIай кканде, фас пучин, алакьуттар хьимуйин гъилиас вейчин аргвайдава хьес, архъай адархъай, дахъуна атуна масса ирцIанди аядегьен гагьди мебурил алиланде ругар, кумар. Нагагь мертт акьуттар гъушучин мебур IуьтIанастти хьеттигI гIахъуна атуна кканде тIакьвар айчIвас, хабди рукъас акьуна IуьтIас хьасе.
Луиза Гусукаева
