МегIелимарин хIаягъ къаршиламиш акьуне гIуьфудпе октябрьди. Дуьяйил халкь акьуная джан алдея задарикес ке зурбара инсан э ке гIеджизра. Шиниккв ухIуна, хIа акьуна арайил акьас ппара вахтт кканве. Инсан яратмиш акьугуна мис фера ягIай авейдава. Ис-исахъди вередегьен ягIаттари, хIаттари гьер яшттис фиттин гереквел айчин гьете ягIар акьас алучIа шиникквдис. Аве инсанар, чиппихъ хIа агалкьунар хьугуна зас ягIарвел ирцIан мегIелимар иджеттар хьуне агъаттар, аве зас мебур гьинара ягIар акьундава агъаттара. Амма ме кар Iаре мегIелимдилас асуллу дава. Учис йи ягIарвел гъуршан шиникквдиласра ппара асуллу э. МегIелимдин пеша лап авалдин вахттарихъас мич хIа кьимат, чугъсагъул ая каре. Гьер гьинафас хьучинра мегIелимвел акьасра хьасттава. Ая мегIелимар чиппин кардил гIешкъ алдий, йиркIв фай, мактабин, шиниккварин рекъуьъ кIилин Iуьмур фартаттар. Мебур агугуна хиял ве, хунухилас мич ме кар акьас икьрар хъитIуна яратмиш хьуттар э пуна. Ме кар акьас инсандихъ хъай кканде зурба, хIа йиркIв, кьарар, сабур, кьастт, хIав ккей кканде шиниккварин хIекь курариккра, нехIекь курариккра. Авалдин инсанарис алтухъ фера ягIайдавуй. ЯгIарвелдин шартIара лидегьен герек давуй. Мебурин пеша чаб гашила, мекIила дакIес Iелеттисна аликIа кандис чара акьуб и. Вахттар духIуба вередегьен инсанара джуре хьуне, мебурин гереквелара ккане — дакканара ппара хьуне. Сифтта кIилиас хъучучIуне мебур чиппин валадарис гьер джурейин курар ягIар акьас. Хабди ягIархьуне гIилмийин рекъра. Гьер са хизан алучIайи учин шиникквдис пулугьас фацуна мегIелимра гIилми ягIаракьас. Исар ккеттвередегьен ягIарвел ккане инсанара ппара хьуне, дарсарин гьер джурабура алтухъ хьуне. Лазим хьуне махьтабарин идарабур. Махьтабар дахъучинра мегIелимарин кардин хIекъи кьандисттегьен ирцIанди шиниккварин дадар — бабари. Советский Союз арайил адигуна кIилди махьтабар, институтар, хурадегьен мукьар хьуне гьавайинттар. Дадар — бабарис зейдайи рехIет хьуне. Кардин кьимат ирцIанди хIуькумати. Кардин кьиматиласра хIа и мебурис ая нуьхIуьбат, хIуьлмат. Удигьттин кьит вахттари складиъди ушугуна хIурин хIаттихъай баранбарди фи кканчинра сурсат ирцIанфи агъа мегIелимдис. Хъара хьуне агъа лишттин вахтт, исан кIилил хьибу килав ччамра, йицIу килав нисра гьавайи ирцIан мегIелимдис. Советский Союз далгъухаб мегIелимарис хIуьлматра, кьиматра чIукь хьуне. Ичинра мебурин кар халкьдис мус хьучинра лазим э. Пеша-кар мегIелимдис ягIай аве садпеф — учин предмет, Iудпеф – учин ягIарвел, насихIет шиниккварихъди рукьас акьуб, хьибудпеф — гьер са шиникквдин гьава, гебурин хIуьлмат къазалмиш акьас. Мебурин кар са багулихъас ке читинфра э, са-сара багухъас ке иджефра э. Читинвел э мин кIилин ягъди махьтабиъ кар акьуб кедавай адина хулаъра лиркIенди, хурай е сакинвел авейдава, е мункинвел. Хъара са читинвеле шиниккварихъас джувабдарвел, гьерттин хасият гъадивуб. Ме загьматин хIекъи агуна шадвел э гьер са мегIелимдин, вахттар ккеттушуна чиппи йиная ягIарвел, гIилми, тарбия ишламиш акьуна, ученикарикес зурба кьехIелар хьуна уларис агуб. Иджвел э ме кардин кIилин Iуьмур наши шиниккварин арайиъ фатуб. Гьемишанди джегьилар суман амилгванде. Мертте йиркIв, идже фикирар хъамилгванде. Адава дуьяйиъ бицIи шиниккварис йиркIв дахъуб дегьен иджвелин кар. Халкьдин арайиъ агъайве ме пеша — курар Iеджалсузар э пуна, мебурин Iуьмур давам аркьа чиппин ученикари. Са хизандис ягIай ахьунадава фиштти гIаттивайчин чиппин кIиркIас ке идже махьтаб. Ахира акьуная маслихIат хизандиъ ке хIаф фуш ичин гьете руцасе пуна махьтабихъас. Гьер ягъа вей хьуная хIадад агудегьен махьтабариъди ачавей. Дарс ккиркIуна атти шиниккварис хIеятиъ авалдин кунара алдий Iуьссе къуджа агугуна чиппис тамашабур аркьай, сур элхъенди, сур келхъенди, гьучавей, гьаттвей хьуная мигьди. Ахьуная джуре шиникквара, фидегьен хIадад гъургъайчинра, мис ибура кехIей дайирцIанди гьуккай гьаттвереттар. Аларуцуна аттвей хьуная хIадад. Ягъарикес — са ягъа ачархьуная хIадад са бицIи суман махьтабин хIеятиъ. Бизарвел алатас цалис гIунра йирхIуна гъузуная ме. Занг йирхIугъилди адахъуная джалла шиникквар гIанаъди. — СаламагIлейкум хIадад, чвас хьед ккандев? — пуная сури. — Че гIанаъ скамейка ая, шабай алчакьвас. — пуная джуреттари. Белики чвас мегIелим агвас кканде, чин агьал унахъасе пуна гьуккуная хъара джуреттар. МегIелим аттихаб саламра йина, ахира джикIине зас зе хуттулас ке идже махьтаб пуная хIадада. — Чун гъалатIе, че махьтаб ке бицIиф, ке исалф э, — джуваб йиная мегIелимди. Iуьшуй джалла хулаъди адигуна хуттулан баба хабар гъуршанде: — Я, дад, нагагь вун гъалатI э гьан? Вас фи ягIа те ке идже махьтаб идеф? — Джан зе сус, шиниккварин ахттилатарил йиркIв алийина э ягIарвереф мегIелимдин иджвелна Iекьул, — джуваб акьуне хIадада. ДжемеIетин арайиъ Iекьуллу инсанарин кьимат мусра гуланасттава!
Салихат Малагусейнова
