Некк — садпеф ке удигьастти инсанди тIем аркьаф. ХIа вередегьен сасра ямагар Iелде. Джалла валадарис некк фачиянде млекопитающибури.
Амма инсанди кIилин Iуьмур ве некк ишламиш аркьай. Неккдикес акьуная ямагар авалдихъас хаб мич ишламиш аркьай аме инсанди.
НеккдигI гIая ппара герек иде джандис белок хъара илгунди лату хIел аркьаф джандиъ, мисагI гlая витаминарикес А,В,С,D, железо, кальций, фосфор, магний, калий.
Тамаша, фидегьен ацlуна муфеlет кейчин неккукес. БурцIе некк руьхьуьна ишламиш аркьай аве амма машинайиас йирхIу неккдин тIакьвар гIаттива, ге иджеф суман хlисаб ве. Хуппай неккдикес ве лату кеттивуф, батIар латуйин джар ве. Мишттин некк ухучин иммунитет иджи цlуппи амилгванде, хъара уликен холестериндин иигl гlаяф дуз ве.
Неккдикес ппара Iайи хайир кея инсандис. Микес кеттива муфеIетин чIакьа джар, мутал, мастт, нисарин гьер джурабур, айран, ччам, джар, чlвехI, дадахан нис, магаш хъара сасрабура. Чlакьалаъ ая неккулас алттиву джар агьартай хьуная дагь заманайин вахттари бархъарин гвар агъаттиъ, гин адиккес суман авей хьуная улуд Iаш айчlвас акьунаяф, ге джару ацlухаб ами артай хьуная чIвехI гIайчIвасттегьен хуппай кехъуна кьелра гIешкъунистти Iелди хьуная. Узуная некк алихьуна джунара агьартай хьуная гIуьфу литIрин тарсалаъ. Хуппай гин багварик кемилгуная Iерк агъаттикес аркьай хьуная Iуьферар, гlахъуна уриарна кьалар. Агьал суман дадахан нис авала гъуянди хьуна адава, идегуна гебури рукъас аркьай хьуная нис са шишал дегьен. Хуппай гIихьафи е хьеттигI, е неккдигI гIудул хьас, хабди кьутIурар аркьай хьуная гикес. IуьчIе неккдигI ппара муфеlетин бактериябур гIая, идже ве джандин сагIвелдис суман къарфунисра. Хуппай неккдикес аркьай аве сгущёнка, мороженое хъара сасрабура.
Ке Iайи ад аяф неккарин джурабурикес хIунин некк э. Ацlуна муфеlетин витаминар кея мик. ДжерехIвелдис ишламиш аркьай аве мухур хъара мекI хьуная вахттуни, кумак ве изжогайис, валадарис исна ерхьи ваз дахьуна ишламиш акьас ахттигьар адава, фачиянастти духттурдивас хабар гъушуна кканде.
Iудпеф — цIегьелан некк. ХIунин неккдигь гьучикIухаб лактоза чIукь гIая. Амма ппара кея кальций, белок, витамин А, магний, железо хъара ниацин. Iуьссе инсанарис ишламиш акьучин ме некк, идже кумак хьасе иигl гlая холестериндин уликен ахтт хас. ЦIегьелан неккулди сагъ аркьай хьуная чахотка, къарфунин итталар, туберкулёз хъара сасрабура.
Хьибудпеф — хIуппалан некк. Гикес хIа пай нисар аркьай аве. Ухучин илгунди хlел аркьа кальций, хъара кумак ве остеопороз агъа иттал сагъ хьас. Малдин некк ишламиш акьучин гигI гlая лактозайихъас са чукь четин ве. Хуппай агьалдин вахттунис ехI аркьа ишламиш акьас хеварин некк, миндалин, кокосин, бобовый (соевое) хъара бурунзинра овсяной. Амма белок мебуригI чlукь гIая.
Девейин некк ишламиш аркьай аве машрикь багухъ хъая хlуькуматариъ (Средняя Азияйиъ, Ближний Востокдиъ, Аравийский полуостровдил але Iерабарин хIуькуматари), Эмиратарин мактабаринра детский садикариъ ямагаригI ишламиш аркьа. Казахстандиъна, Туркмениъ уха напиток аркьа шубат агъаф. Девейин неккугI гIая ацlуна ппара витаминар.
Дагин некк ишламиш аркьай аве ямагаригI хъара мин неккукес аркьа сегIбун, мазь, крем. Инсанари ишламиш аркьай аве миргарин неккар.
Хуппай неккук муфеlет кеяф идегуна, фас эгьан фикирар аяф мик зарар кея пуна, некк ухуна ккандава агъа суман?
Фас пучин лактоза инсандин джандивас хIел акьас идже вейдава. Неккдикес акьуная ямагар ппара гагьди хIел аркьай амилгванде джандиъ.
Жавгарат Хамазаева
