Инсанарин, нахширарин, IуькIерин, джилар-мукьарин гьер джуребур аяф суман, емишаринра ая агъа ери джуре. Сад гьемебурикес э хурма (королек) агъаф.Ке удигьай ме емиш адинаф Китайдиас э. Хабди джуре кьиблайихъди ая ибгIа хIуькуматариъра хьуная. Ме емишинра ая Iу верш джуребур. Хьехъди рукьаф Iу джурейинттар э.
Мебур ая кьацI икIугун сивик куькъаттара, кидуькъаттара. Куькъаттара кидуькъаттар ягIар аркьа джуребур ая. Сив куькъаттарин вартталасра гIанаасра Iекве джурейин кIурандуракьин рангунинттар э, кидуькъаттарин вартталас мучIе кIурандуракьин ранг э, гIанаас буре рангунинттар, хъара ме джуре ягIар акьас ве ме емишин варттал але кIаре хатIарилдира, гIанаъ ая ирккарилдира.
Ме емиш уч ппара итте тIем хъаяф э, иттевелдихъ хъуттурфуна джандис зарар кеяф дава. Джандиc кея иджвелихъасра Iайвелихъас гъургъучин, михъас ппара ахъакьас хьасе. Iайвел дала, иджвелин хайир IуьтIуттис ппара кея микес. ХурмайигI гIая ацIун муфеIэтлу витаминар. Мебур э: аскорбиновая кислота, калий и кальций, железо, витамин А, В, клетчатка; микроэлементар кобальт, железо, марганец хъара молибден. Ке ппара хурмайин хайир э йод. Йод хурмайигI гIая 60% са ягъан нормайикес. Зоб ай итта инсанарис ппара муфеIэт кея ме емишик, эгера ппара IуьтIуна джуре багус зарар кидавахаб. Учин иттевелдихъ хъуттурфуна хурмайин верш грамигI гIая гIуьфцIурна гIуьфу калорибур. ИдехIела ме емиш IуьтIанас ахттигьар ая гуни даIелди экьу инсанарис.
ХурмайигI гIаядегьен витаминарихъ хъуттурфуна, гьемиштти муфеIэтра мин ппара ая инсандин сагъвелдис. Микес кумак кея иджи кар акьубас лекIуьсна мавун чарккварис, иджи кумак кея Iуьтуф хIел акьубас, йиркIв дузди лихубас, мигI гIая витамин А бадала мин ппара кумак ая уларин Iекусра, иджи э джандин табарисра хъара кьвачIайисра.
Микес хумбари аркьа суратис маскабур, кьвачIа хъучададивас, шергве хьас. Саса хIуькуматариъ ме дарман суман ишламиш аркьа, адарцуна Iу пай акьуна алиянде угу усарилна атIу усарил. Емишикес хайир кеттивуф суман мин цIабарикесра кеттива. ЦIабар рукъас акьуна гIихьа чаяригI. Мебурикес акьу чай ке иджеф э хIа инсанарис, хъара анемия аттарисра.
Ппара иджи э хурма IуьтIуб шиникквдик кея хумбеттисра. МигI гIая В витаминикес кумак ая шиниккв сагъдинф, ягъниш кидаваф хьубан. Хъара ми ккедивас аркьа шиникквдик кея хумбеттин тIагIувелара. Амма шиниккв хухаб, алтухъ IуьтIанасра ахттигьар адава бабас, шиникквдин хьибу ваз хьасттегьен, хе валад агъдахъуб бадалди.
Иджвелихъас пеф сумана мик кея Iайвелихъасра ахъакьуна кканде инсанарис. Фас пучин дагIай алтухъ IуьтIубра иджвелис дава. Гьемиштти агъаф суман хъуттурфучин бицIи шиниккварис хьибу ис хьасттегьен майирцIана агъа ме емиш. БицIи шиниккварис хурма къикъе емиш э, сагелай IуьтIухаб хIел акьас давей гъата гIанаъ, хуппай хъучучIа фунариъ Iуьр аркьайра.
Хъара хурма IуьтIанас ахттигьар адава джандин сагъвел хъудава яш хьу инсанарисра. Эгера язва ай къарфун иттайчин, агъархъахаба кьвачIа, мавун чаркквариъ гъванар ахабра.
Фикир акьучин ме емишин Iеле вахттра кехIей ая, джандис хайир кей IуьтIанас кканехаб. Ягъуй IуьтIучинра Iуьшахъди меIела, гъархьас хьибу сеIэт ами дала кидава.
Амма инсандин ке ппара емагисра, емишарисра къулугъ аркьаф Iуьшахъди э. Фиштти ичинра, фи IуьтIучинра гьерттис учин къайда ягIай иджи э.
Батитай Габибулаева
