Дуьйин варттал эл алди яратмиш акьунадегьенттари ппара джан алихьуна лиханде эркьва хулахъас. Башламиш акьуна ке бицIи нахшир зибзуралас кIиркIуна инсандилди, гьертти учивас аттрукьагъилди аркьа учис эркьва хал.
Ке ппара лиханф зибз хIисаб аркьа джалла нахширарикес. Сасра нахширарира аркьа чиппис эркьва муг. Джакьвала муулигI фарцанди гъай аркьа, ая джил рукIуна, муг акьуна учIаттара. Са чIалалди, гьертти учис хъудуьхуь муг аркьа.
Амма инсандин джафа хулахъас диваф джалабурилас хIайи э. Агьал пул хъаяттис хал акьас авал заманайихъ хъуттурфуна ппара рехIет хьуная. Идже пешабур кея усттабура ппара ая, кканедегьен гъван, тахтта, кIур ая гереквелдис. Гъилиъ манат хьухаб инсанари агьал са-Iу исарин арайиъ къуттра алдава усал хал алийина айчIвасра хъучархьа.
Авала хал аркьай вейи йицIу – цIегIуьфу исар. Мидегьен вахтт вереф Iу кар бадала и. Сад пеф, гъилиъ манат уйчинра герек шейъ авейдавуйи. Iуд пеф, хал ккиланди хIайи, джалла шиниккварис хIа хьугуна эркьва ус хьурай агъай. Аркьайи Iу-хьибу мертебинттар.
Са вахтт верефи гъванар завал аркьай. Гъван атIас инсанар верефи дагьарариъди, гъузуна аверефи хIа нецIвар адисттегьен. ХIа нецIвар адигуна верефи нецIугIас гIаттивас гъванар. НецIун къирагъихъ завал акьуна аркьафи цIудар, хабди чиппис мугьлат хьугуна, кумакра завал акьуна гъарефи хулар аркьа мукьуйихъди. ЦIударил аркьафи гьертти учин ишан сасра инсанди гебур дагъас. Ккане кьайда гъванарин завал хьугуна башламиш аркьафи хал акьас.
Ке удигьай мил акьуна рукIафи хандагар хулан фундаментис. Фундамент икIухаба гъурзанфи са иса акьу цал афекьвасттегьен. Хабди са исалас башламиш аркьафи пеша кеяйтти учи, дахьучин усттара фацуна хулан цалар агъдивас. Цалар ккиркIухаб цIуппе аркьайи гъвад. Гъвад алахъас верефи дараъди кIурарис. КIурар артIафи сасуман, дузди ирхеттар. Хулаъди файди кIурар алакьуна аркьафи муккурар, хабди артафи гебур рукъасттегьен.
Ке удигьай хал алархъагуна гъвадариккес ккедихьафи чIилар, хъаяттари — цIагъунар, гебурин варттал алархъайи рукъу муккурар, хабди чIимгелар. Мебур акьухаб варттал алихьайи акьуна Iашу луз, лузун варттал алархъайи бурцIе руг. Ппара загьматин кар э ме. ДехIела хулар алархъагунас эесси мил акьуна завал аркьафи учин багу-кIилинттар, кьуншибур, муш кея инсанар кумакис. Те вахттари алтухъ шиферар авейдавуйи, дехIела акьуна ругун гъвадара артайи хулагъар акьуна. Гвадар цIуппе акьухаба, башламиш аркьафи хулан гIанабагвар акьас. Джилар акьас.
Садпе мертебиъ аркьафи салар. Хулан ибгIавелдихъас пуна. Iудпе мертебиъ аверефи хулар. Хулар аркьафи сад эркьваф, гуни Iелеф, хазин-хал, тавур-хал, шиниккваринф.
Эркьва хулаъ джиликк аверефи аккихьу палас, те вахттари адавуйи алтухъ диванар, дехIела экьвас аркьафи кьас. Гуни Iеле хулаъ хIезур аркьафи хьед-гуни. Гуни Iелефи экьуна джилил. Ме хулаъ аверефи хъара чиппин къаб-ттур ачикIа ашкаф. Тавур-хал хIисаб аркьайи гIаттиву, ке батIар хал суман. Ади идеми, гIалашуй ачикаф. Хазин-хулаъ аверефи хулан къафун, ишламиш даркьа къаб-ттур.
КIиркIар хъаттарин аверефи хъара алтухъ хулара. Мебур хIа хьугуна чиппин хизанра хъай эркьвагъилди. Са хулаъ яшамиш вей аверефи нуьхуьбат-хIуьлмат ай Iу–хьибу хизанар.
Гьал ме кардис джигьиларис чиппин хизан хьугъилди кканве джурейи экьвас. ДехIела э агъаф: «Фидегьен хIа хал акьучинра, Iу хизан са усал эркьвайдава».
Луиза Гусукаева
