1941-пе исан 22-пе июнь — хье халкьдин джалла инсанарин кIилин Iуьммурди йиркIвуралас хум деве ягъ э.
Гьеме ягъа, багамин сеIэт 4 хьуна 15 дакьикьа алттархьугуна, дуьйил аледегьен инсанар гъархьуная вегIдуни, са хабар дакьуна, акьуна уйи икьрарар чIир акьуна, фашистарин Германи хIевалат хьуни Советский Союздил.
Гьеме ягъ — хье хуькуматдис кIилди тарихдиъ хьунайде дегIвибурикес ке Iайи ппара инсанарис дардарна гъамар файде, Великая Отечественная агъа, дегIви гъайши ягъ э.
Сакинди, фиттикесра хабар давай гъархьуная советрин хIуькуматдин инсанар, самалютарин унарихъди, фи ичин акьунаф гъавурдиъ адархьай, гъагьахъуни. Зав куранастти багамин завар дегIвин цIин гьер джуьре рангари ацIуни, немцарин самалютари шагьурарилдина хIурарилди кейхьай,гIихьа бомбабурин. Фиттира чIир акьасттава агъай суман ая дуьнья, са дакьикьайин арайи кьацIраминдай, кIенакк багв варттал хьуна, гъадаркуни.
Верш агъзурарилди эскерар, сакин экьуная халкьар кичархьуни те басрикъикк. Гьете ягъахъас хаб инсанарис агвас ами чиппилди адайхьая бомбабур, арчIва хуларна мукьар, гучIвелaр, кIебар — кIилди дегIви гъаре Iайвелар. Фидегьен къикъи ичира, чиппил алчархьунайде дуьшуьшар, хIехI даркьай, гъадивуни, гъван суман гъузуни, чиппин Ватан бадалди.
ДегIви хъучучIу садпе ягъа димари кIилди халкь гъагьахъуни: армиди вес гIерзабур ицIанди, пIулкIар аркьай завал вей хьуни хIуькумат ухIас хIезурвей.
Гьете, 1941-пе исан 22-пе июнь, ягъ лап ирхе четин дегIвин къикъе рекъуьн кIил хьуни кIилди хIуькуматдин Кафал багвухъас хъучучIуна, Къебла багвухъди рукьасттегьен ая хIаф э дагъай, бицIифе дагъай, идеми э дагъай, дишагьли э дагъай, курарил алеттара алдаваттара Ватан ухIас гъайши джалла миллатарин инсанарис. Москвайин инженерно-экономический институтдира (агьал тис ГУУ агъа) чиппифас вередегьен курар акьуни джаллабурин дегIвин Гъалибвел гъушанас. Тисаъ кар аркьая инсанарикес ппараттар ушуни дегIвиди,7-пе халкьдин дивизиъ аяттарихъай(ополчение), Москвайин 3-пе коммунистический дивизихъайна сасра формированибурихъай иштарак аркьай. ДегIви вея исарира ме университетди кар аркьай, пешекурарин агьлибур хIезур аркьайи, гьете исари хъара Iайи тидас фарта суман инсанар лазимди уйихIела. Душманар Москвайихъди рукьугуна, мисаъ кар аркьаттари оборонительный мегIракабиригI иштарак аркьайи: дарар артIай, оборонительный укрепленибур аркьай, кумакин маIшатар арта мукуьар аркьайра.
1941-пе исан 22-пе июнь сае ягъар суман гьакIан ягъ дава. Ме ягъ халкьдин цIуьппевелдинра, садвелдин зурбавел агвар аркьай, гьете миллионарилди агьулар кичмиш веячира, Гъалибвел гъушанас, хаб дачукIуна, халкь цIуьппи гъузу ягъ Хье халкьдин хум ушуна адава те вегIдуни чиппин джан алийина, хьес азадвел гъушуттар. Гьемишанди инсанарин йиркIвурал амилгурай те игитар! 22-пе июньди Сергей Меликовра гъургъуне дагъусттанагьлибурис гьетегунан вахтт йиркIвурал аркьай.
«ЯгIайин ягъ хье хIуькуматдин тарихдиъ кацIра хум деве ягъ э. Гьеме ягъалас и гьетидегьен къикъе, пас деведегьен къикъе гъамарна Iайвелар аркьай хъучучIуф фашистари.
84 ис милас удигьди, гьеме ягъа э кIилди Советский Союздин халкь гъайшина, дегIвиди ушуттарин зурбавелдира, хулари аметтари кумак ицIанди, акьас агърукьасттава агъа суман кар акьуна, арайил акьуф-вермахтдин военный машин ккедихьуна, Ватан ухIуна, Европайин халкьарисра кумак акьуф, фашистариккес азад акьуна.
Гьер иса гьеме ягъа халкьди шаман Iэквар(свечи) кикIуна, кIилди ватан дегвиъра, тылдиъра джан алийина, ухIу инсанар йиркIвурал аркьай ве. Сайисра хум весттава е дегIвин майдандил джан алийиттар, е концлагерариъ кIеттар, е бомбабурикк кIетIар, блокадайикк ккей уйи Ленинградттиъ кIеттара, пленариъ ачархьеттарна, хъара фацуна уйи мукьариъ кичмиш хье инсанар. Чухсагъул хьурай чиппис джалла хьес азадвелна са кинвел гъушудегьенттарис.
Гьал хьин джаллабур бурджлу э Великий Отечественный дегIвиъ инсанари акьу игитвел уджуз акьас адатуна, хум вес адатуб. ЯгIа хьин Iари тебурихъас дава гъамар аркьай агъаяф — хьин агьал Ватан ухIаттарихъасра дуьгIебур аркьая. Хьин аркьая кар хIекьуниф э-хьин, гьемишанди тарихиъ ая суман, гъалибвел гъушанасе», — пуне Дагъусттандин хIатти. Г
ьеме ягъа Москвайин вахттунилди сеIэт 10:00 «Агъул район» агъа МО-йиъра «Минута молчания» агъа мегIрака акьуне. Ме мегIрака акьуф Великий Отечественный агъа дегIви хъучучIу ягъ идехIела, тисаъ 1941-1945 исари кIинайде 27 миллион инсан йиркIвурал акьас пуна и.
«Минута молчания» ккиркIухаб, муниципалитетдин администрациъ аядегьенттара, ЦТКНР-дин идарайиъ аяттари Типигъарин хIурин дегIвиъ кIеттарис алийиная мемориалдил тукар алийине. Великий Отечественный агъа дегIви хъучучIу ягъ — хье инсанарин ке Iайи йиркIвуралас деве ягъ э. «Гьеме ягъа хьин джаллабури йиркIвурал аркьа Великий Отечесвенный дегIвиъ кIеттар. Мебур Iари дегIвиди ушуттар дава, мебур тылдиъ лихуттара э гьер сад цIуьппи, гъванар суман гъузуна чиппифас вереф аркьай, кумак акьуна Гъалибвел гъушуттара э.»- пуне мегIракайигI иштарак аркьаяттари.
Тамам Рамазанова
