Ерхьидпе июньди Российин МИД-дин Культурный центрдиъ хьуне ппара хIа презентацин мегIрака. Мисал агвар акьуне Дагъусттандин экономикайин, инвестицибурин туризмдин мугьлатар. Ме кардикес хабар акьуне РД-йин хIаттин пресс-службайи.
МегIракайигI ишттарак акьуне РФдин джуре хIуькуматарин курарин Министрди Сергей Лаврова хъара региондин хIатти Сергей Меликова.
Сергей Лавров таниш хьуне Дагъусттандин ке зурба компанибурин проектарихъай, халкьарин пешабурихъай, курарихъай, хъара мебури арайил аркьая натиджабурихъай.
Экспозицихъас министрдис ахъакьуне Сергей Меликова.
Ме агвар акьуне гьер рекъерин натиджабур: хIурин магIишатинттар, тIибитIар хIел акьубан рекъуьас, промышленностиас, производствойиас, туризмдиас, халкьдин пешабурин рекъуьас, улакьарин рекъуьас, хъара цIае аркьая Iекварин рекъуьасра.
Инвестиционный проектарин санаригI гIая Российиъ ке хIаф иде «Салаватстекло» агъа завод, мисаъ аркьа кьуларин шуьшабур; «Эксонор» агъа полимерный турбабур адихьа завод, алттушу иса 53 миллиард манат ачатуна арайил акьу керамоплиткайин завод; Каспискдин пребрежный кластер; цIае верталетарин КЭМЗ концерн; «зелёная энергия» агъа усан азман объектар.
РФ-дин МИД-дин хIатти лап хIа

кьимат йине Дагъусттандин экономикайинра инвестицибурин аваданвелдин мугьлатарис. Ме ул ачатуне промышленный туристический проектар, хъара мисаъ узуна арайил аркьая сурсатар ппара хIуькуматариъ лазим хьубаъра.
«Дагъусттан — хъихьуна яваштти авадан вея субъект э РФ-дин. Учин гьалдин джуребурин гьер рекъер фая хIурин магIишатра хъай, Iелеттаринра арайил аркьа задарин промышленностьра, машиностроение, мисаъ кар аркьая индустриальный ери паркуни, ухьтан географин кьайдабури хъара хIа мугьлатар дархъа инфрастр уктурайи н, ариш-варишдин, логистикайин аваданвелдис, Амма ке удигьай улакьарин «СеверЮг» агъа коридорвелди», — пуне МИД-дин хIатти.
Сергей Лаврова кIвал акьуне Дагъусттандин магьшурвел учин культурайинра тарихдин достоянин, ирсдин девлетилди, мисаъ гIуларихъ ахъутIуна аве туристический маршрутарин гьер джуребур, хъара гIеламатингъилди ухьтан тIабиIет.
«Дагъусттанди Iарал багун алакъабур ухIая 60-цIуралас вартт хIуькуматарихъай, удигь кIил акьуна багулив фая хIуькуматарихъайна Азияйихъай. Че министерствойира заграничный представительствойира вередегьен майил йисе ме кар давам акьас. Гьеме фикир э хье Российин президент Владимир Путинанра», — пуне Сергей Лаврова.
Дагъусттанагьлибури ватан машгьур акьуная гьер рекъериас, мисагI гIая Советский хIуькуматинра Российинра шаир общественный деятель Расул Гамзатов Мин верш ис хьин лап хIайи къаршиламиш акьуни 2023-пе иса кIилин Российиъ.
«Зун шад э ягIа ме мегIракайи хьехъди адина аядегьен гIуларис батIар мугьлат йисе гьеме вакъиабури ацIу, Российин гIекве субъектихъай мукьуйил таниш хьуна кьимат йис мин экономикайин, инвестицибурин, культурайин, туризмдин шартIарис. ГIулар кьабул акьубас лап дуздин кьимат ирцIанде кIилдибури, сагелан дехIера Дагъусттандиди адиттари», — пуне федеральный мистерствойин хIатти.
МИД-дин хIаф гъургъуне дагъусттанарин зурбавелдихъас, миллатаринра межконфессиональный садвелдин рекъуьасра.
«Къуншибурихъди нуьхIуьбатна хIуьлмат, садвелна иджвел ухIуб — мебур ке багьа шартIар э ислам диндин. ЯгIа хьес читин вахттари мебур хIа кумак э миллатарин арайиъ садвел ухIас.
АцIуна асирарилди ислам диндин гIедатарна фикирар ухIубан рекъуьъ Дагъусттандинра кIилин Российнра мусульманари чиппифас вередегьен гъил гьучихьуна майил ирцIанде. РухIдинра, хизанаринра арабуриъ кьимат адавадегьен ке багьа шартIар ухIас, дегIвибурин дженгериъ кканчира», — пуне Дагъусттандин халкьарис Кьулбандин хIаягъра мубарак акьуна Сергей Лаврова. Министрди хъара кIвал акьуне Ватан ухIубан рекъуьъ дагъусттанари дивая джафайихъас. Республиккайин халкьди зурбадалди дженг дивубахъас Ватандин хIа дегIвин вахттарира, ягIа специальный военный операцин чуьлларилра.
«Российин джуре миллатарихъай гIун гIуниъ ихьуна мебури гьер ягъа агвар аркьа чиппин идемивел, игитвел, гьунарлувел.Чин икрам аркьа хье игитарис, СВО-йиъ аметтарис рехIетти, дахи гъалибвел хьурай», — пуне Сергей Лаврова.
Дагъусттандин хIатти чугъсагъул пуне Сергей Лавровас республикайин мугьлатар Российин МИД-диъ агвар акьубахъас. «Зе муш кея, ме гьучархьуба чвас кумак акьасе пуна че бицIи ватандин гьер са иджвелин багухъай таниш хьас», — пуне Сергей Меликова презентацин ишттаракчибурис. Дагъусттандихъас гъургъай республикайин хIатти кIвал акьуне мисаъ ая надир, ухьтан мукьарихъас. МисагI гIая Европайиъ ке гьава хIур Къуруш, Тобот нецIул але водопад, Сары-кум агъа бархан, хъара кIилин дуьньяйиъ ке хIа озеро Каспийра.
«Хье республикайиъ туристарис кIилди мумкинвеплар ая. Каспийдин гуьна багулихъ хъая Лиановый дар. ГъванкIар багулихъ барханарна дюнабур хъая. Магърибдихъ гIуьфу верш километрибурилас вартт къумун пляжар. Машрикь багулихъ гьава суварин Сулакский каньон милас са фиттинра алтухъ дава Колорадский коньонра», ахъакьуне региондин хIатти.
«Дагъусттан Российин ке гуьна багулин регион э. Суварин кIиларинра дагьарарин IачIарин арабуриъ ислехIвел фай бинайин са хьиму милатар са усал яшамиш вереф. Са тамашара дава мисаъ нагагьттан Iу суван кIилил але Iу хIур гьер чIаларилди гъургъуб. Мисаъ яшамиш ве уч тарих: авалдин шагьур иде Дербентин, учин надир тарихра къалара хъай гIуьфу агъзуралас вартт исар э, сур районарин, хIурарин агъзуралас вартт исар э. ХIуькуматин регионарикес Дагъусттан ке пара миллатар аяф э», — хъара хъучихьуне ме.
Дагьзаманабурихъас мич Дагъусттандиъ аяфе гьер багварин цивилизаци: Средиземноморьейин, Восточная Европайин хъара Передняя Азияйин.
Сергей Меликован ахттилатарилди тIабиIетилас асуллу ийра мугьлатар ая мисаъ учин надир культура, гIедатар, маральный ценностар ухIас. Ке хIа захрафабур э Дагъусттандин, ЮНЕСКО-йигI гIачархьуная ке авалдин шагьур Дербент, мин Нарын-къала.
Российин МИД-дин площадкайил ме ахъакьуне Дагъусттандин агалкьунарихъасра. Спортихъас, улакьарихъас, АПК-йихъас, туризмдихъас. Iари 2024-пе иса Дагъусттандиди адина уй Iу миллиондихъ хъучархьуна гIулар. Хъара ахъакьуне Сергей Меликова ади гIулари чиппин эл ккертас гIаттивая мукьарихъас, мисаъ арайил аркьая ке хIа туристический проектарихъас.
«Хьин хьефас вередегьенттар акьасе хьехъди ади гIуларин йиркIвариъ Дагъусттандихъас ке идже фикирар амилгуб бадала.
Хьин ке батIарди агвар акьуна кканде хье гIулар кьабул акьубан усттавел, ме кардин рекъуьъ хьин загьматра дивай ая», — гIерз акьуне Дагъусттандин хIатти. Хъая Дагъусттандин миллатарихъ кIилдибур сад аркьа культурана гIедатара.
«Лезгинка» агъай ттур сад ичира ме кIилдибурин лихъун хьуная. Шаир Расул Гамзатов уч са чIаланф ичира мин агалкьунар кIилдибурис магьшур хьуна багьа э. Мин яратмишарин ирсра ппара багьа э гьер са несиларис.
«Хье республика лап эхIттиб хъай удигьди вея. Час кардигьас гучIай адава! Хьин ппара загьмат дивуна кканди аме хье Дагъусттандин аваданвел бадалди. Гьер са хизандин иджвелин суалра хIел акьуб бадалди. Гьеме чин арайил аркьадегьен кураригI час аргва Российин хIаттин майилра. Ме кара час лап багьа э», — пуне ме.
МегIракайин ишттаракчибуригI гIай уйи сенаторар, Госдумайин депутатар, федеральны министерствобурин, хIуькуматин корпорацибурин вакилар, хъара дипломатический миссибурин хIаттара. Республикайин мугьлатарихъай таниш хьас кканде пуна хабар йине 80-цIур хIуькумати. Мебурин санаригI гIая Пакистан, Ангола, Сенегал, Мозамбик, Туркменистан, Доминикана хъара джуреттара. Мисаъ хъара ай уйи РФ-дин экономикайин аваданвелдин министрдин заместитель Сергей Назаров, Федерацин советин Председательдин заместитель Ильяс Умаханов, РД-йин Халкьдин Собранин Председатель Заур Аскендеров, РД-йин Правительствойин Председатель Абдулмуслим Абдулмуслимов, хъара Госдумайин депутат Абдулхаким Гаджиевра.
Ме выставкайил агвар акьуна уйи республикайин гьер багвар. Амма джуре хIуькуматарин вакиларин ул алчагъай и ке ппара региондин улакьинра — логистикайин мугьлатари, хъара культурайин ирсдира туризмди.
Мисаъ аруцуна хъуттурфан эспонатар кидавай ишттаракчибурис мугьлат ай уйи интерактивный доскабурик хье ватандин ухьтан тIабиIетра агвас.
Хъара ме мегIракайил Сергей Меликовара Евгений Примакова къулар дивуне хабдира хъай арайл акьуна ккане курарин икьрардиласра. Ахирахъди мегIракайил ансамбль «Лезгинкайи» агвар акьуне учин гьунарар, хъара таниш акьуне Расул Гамзатован яратмишарихъайра.
Салихат Малагусейнова