Дуньяйин варттал инсанар яратмиш хьухаб мич камдава дегIвибур. Фикир акьучин, те лап авал заманабурихъас мич, инсанарив гьуркIу яракъра кехIей фудавай, чиппин мукьарихъас, рекъерихъас аркьафи дегIвибур кIурарилдина гъванарилди укъай. Вахттар, заманабур ккеттвей, дуньяйил хьуне вей-вей хIа дегIвибур. Сад мишттин хIа дегIвибурикес Афганистандиъ хьуф э. Давамлу хьуне ме 1979 исахъас1989 исан 15 февральдисттегьен, амма хIекъданди пучин, дегIви хъучучIуф хIисаб аркьа 1973 иса мисан хIаф Захир-шах алайкугуна. Те вахттари Афганистандин гIанаъ хьуна фитнайигIди гIачучIуне ппара джуре хIуькуматар. Миштти гIачучIуфе те вахттуни СССРра. Гьикуне мич ацIуна хье аскерар. Ппара пуч хьуне мисаъ джигьилар. Миштти гIачархьуфе ме дегIвигIди Рамазанов Гасан Маллаевичра. Гасан Маллаевич Агъуларин райондин Миссиарин хIуриас э. Махьтабарин хурубар ккиркIухаб, ушуная ме хурас Буйнакскдин педучилищейиди. 1978 иса адине ме кар акьас мегIелимвелди ЯрIугъарин махьтабиди. Са Iу вазаридала кар дакъуна, ушуне ме армиди. Мус хьучира армиди ушуб гьер идемин гардандиъ ая бурдж хIисаб аркьафе. Армиди файшухаб, аттархьуне ме Германиди. Суре исалас хьуне микес механик-водитель. Хурубарин ахирахъди, Министерство оборонайин приказилди, ме ая воинский часть гьикуне Туркестанский военный округдиди, Кушка агъа шагъурдиди. Сайисра ягIайдавуйи тегуна найич гъаф ичин мебур. 29 декабрьди, Гасан Маллаевич гIая аскерарин джалга, Iуьшан вахттуни къацIра дагIа мукьариас файшуне Афганистандиди. Мебур мич вере вахттуни, гьер багварихъас атайи яракьариас, джандилас гъил дивуна са чарайис багамин вахттунис рукьуне мебур Герат агъа шагьурдиди, Iуьшахъди рукьуне Шиндад агъа шагьурдиди. Мебур ади рекъуьс мисаъ яшамиш вея инсанари «Долина смерти» агъайи, ке Iайи хатIайинф идехIела. Миштти башламиш акьуне аскер Гасанан дженгунин азиятар Афганистандиъ. Сифтта ппара читин хьуне мебурис. Е гьуркIуна яракьиас йирхIас дагIай, е чаб ая мукьуин гьава дагъай. Душманари фи арайи кканчира гьер багварихъас йирхIайи хабарсузди. Экьуна уйиф чуларил и чардахарикк, мекь, угъал дагъай ягъди мугъатти гъузуна кканвейи душманар дайдес. Джаллабуривас гъадивас вейдавуйи те вахттунин азиятар. Ппараттари чиппи чаб кIиттар хьуне. Уйи хъара душманарин багухъди вереттара. Са исна суран арайи дагуф, дахьуф андавуйи Гасан Маллаевичас. АцIуна михъай файшу дусттар кIине мисаъ. Ме гIая джалга аскерарин хьуне 7 танкарин операцибуригI, 17 рейдаригI, 13 Iуьшан ккекьубаригI. Вазала Iугелай вейи боевой заданибуриди, джандивас гъил гъушуна. Са нубати Герат агъа шагьурдихъас дегIви гъая вахттуни, мебури фацуне 7 инсан есирвелди, хъара ацIуна яракьара. Гасан Маллаевичан зурбавелдихъас йине мис джавиз «За отвагу» агъаф, йине хъара грамота СССРдин Верховный Советин Президиумдин, хъара джуре джавизара, савкьатара. Ппара джигьилар пуч хьуне ме гьанасра герек дава дегIвиъ. ЙицIу исан дегIвин арайи кIине 15 агъзур хье аскерарна офицерар. Кьанайи гъавурдиъ архьуне хье хIуькуматин хIаттар ме дегIви хьес са багухъасра лазим даваф. Хабди башламиш акьуне аттгъай мисаас хье инсанар. Ягъди са тамашин тарих кIвал аркьа Гасан Маллаевича уч дегIвиъ ая вахттуниф. «Са нубати дегIвиъ ая вахттуни, алчархьуне мис вес Герат агъа шагьурдиди сурсатар гъас. Гьанакес ичин унихьуне мис уч суман сурсатар гъас адиттаригI агъуларинф гIая пуна. Тич-мич йирхIуна, ахтармиш акьуна, джикIине ми ге инсан. Ме хьуне Курбан Алиханович. Ягъа духттурвелди Дагестанские Огни агъа шагьурдиъ кар аркьаф. Час чин джикIи вахттуни, шадвелдин аман андавуйи. Тегунанхаб чин лап цIуппе дусттар э. Гьергелай чин гьучархьудехьен, кIвал аркьа че алттушу дегIвин вахттар», -агъа Гасан Маллаевича. ДегIвибуриас адихаб, ушуне ме кар акьас Миссиарин махьтабиди мегIелимвелди. Хабди хьуне микес махьтабин завучра. ХьибцIур исалас вартт Iуьмурдин йине ми мегIелимдин пешайис. ЯгIа Гасан Маллаевич учин пенсира гъуршанди хулаъ ая.
Луиза Гусукаева
