Ме закят хьес фарз хьуне хиджрайин Iудпе иса, Iу ягъ амии сиварин хIа ягъ хьас, хьес. Аллагьди рамазандин вазала сив ухIуб фарз акьу иса. Са Iу ягъ амии пайгъамбарди (с.гI.в.с) акьуне хутба гисаъ пуне ги: «ИцIан» саъ, (2,4 килав) кьваран, финикарин гьер учин Iуьмурдин эесихъас е лукIухъас, хIаттихъасра, бицIиттихъасра». Закат йибан са иджвел. Аллагьди гъил гъуйуб сивар ухIагуна акьу гъалатIрилас. ХIадисиъ пуна ая: » «Рамазандин вазала ухIу сив ахьасе джилинра заварин арайиъ, закат- уль- фитр йихаб дала агъавестава ухIу сив завариди». Закат- уль- фитр кумак ве хье сивар кьабул акьас. Ибн ГIумаракес (р.гI.) унихьуная ая: «ПайгIамбарди(с.гI.в.с.) тин пуна ая сиварин закат саъ саъ финикарилас е саъ джархулас, лукIулас, учин Iуьмурдин эесилас, идемиласра, хумбеттиласра, хIаттиласра, бицIиттиласра, мусульманарикес идеттарилас». Кафирдира йина канве закат- уль- фитр амма училас дава, учин гъиликк ккея багунттарилас- мусульманарис. Нагагь са хIаягъан ягъасра, Iуьшасра Iелеф гьудуркIай аяхаб учисра учин хизанарисра касиб хIисаб аркьа, ги ицIандава закатуль- фитр. Нагагь вун агърука инсан ичи вак бурдж кейчира тин агъа закатуль-фитр. Нагагь вас вахъас закатуль-фитр йис фарз ичи, вас фарз э ве хизанарихъасра йис. Мусульманиндис ахтигьар адава йис закатуль-фитр учин лукIухьас, багунттихъас, хьирахъас нагагь гебур мусульманар давахаба, учин гъиликк ккейчира. Нагагь джалла хизанарихъас йис давеяхаба хизандин эесивас закат удигь кIил акьуна йина канве ги учихъас, хуппай учин бегьемвелди исар дахьуна шиниккварихъас, хаб дадахъас, хаб бабахъас, хаб бегьемвел хьуна ая шиникквдихъас.
Закат алджархъа ме шейэрилди: бурунз, экIен кьур, хIеджибугнъда, финикар, тIибитIар хъара саебура. Вун дуламиш вей ая мукьуйиъ нае шейъ ппара айчи, вун алдархъа гилди. Имам Шафи (р.гI) мазгьабилди алдахъуна канве кьваралди. Кьура хьуна кканде мерттефра, батIарфра. Дадас ахтигьар ая йис закат учин бицIи шиникквдихъас гивас хабар дагъуйунара. Закат ицIангуна акьуна кканве ният, иштти суман: «Зун ният аркьая заал але фарз закатуль- фитр йис захъас (алдахъас заалас)». Нагагь эеси учихъс ицIанди аяхаба закатуль- фитр вакилялас, вакила дакьучира ве ге кардихъас ният. Фарз э ният акьуб йиркIуралди, агъихьуна пеб иджи э. Нагагь хизандиъ хIир девлетлу идехаба шуй касиб идехаба, хьиралас алттархьа фарз учихъасра учин шувахъасра йис закат, амма иджи хьаси ги садакьа суман йихаба. Нагагь кьацIраминдай некехI алайхьуна хьир фуниъ аяхаба, шува йина кканве гихъасра закат. Нагагь инсан кIихаба рамазандин вазалан ахиран ягъа рагъ афучIухаба закатуль — фитр ицIанде, нагагь кIихаба ахиран ягъа ргъ афучIастти- ицIандава. Нагагь шиниккв хехаба ме вазалан ахиран ягъа рагъ афучIасттегьен джан кими илгучи, гихъасра ицIанде закат.
Саъ аттархьа 2,400 килав, иджи э 2,500 акьухаба. Имам Шафин (р.гI.) мазгьабилди ахтигьар адава закат алдахъас пулулди. Имам Абу ХIанифайин (р.гI.) мазгьабилди ахттияр ая пулдира алдахъас. Амма гебурин саъ гьерджурайинттаре. Идже вахтт э закатуль- фитр алдахъас рамазандин вазалан ахиран ягъар, сагъилди агъайдава сиварин вазалан ахиран ягъа рагъ афучIуна ичин, е хIаягъан ягъан рагъ фагъучIугуна ичин. Амма ке идже вахтт хIаягъан къулгун акьасти. Ибн ГIумара (р.гI.) пуна ая: » Пайгъамбарди (с.гI.в.с.) тин пефе хьес закатуль- фитр инсанар хIаягъан къулгунихъди айчIвестти». Закатуль-фитр ахттигьар ая алдахъас рамазандин ваз башламиш акьугъилдира, ахир хьастегьен гъудузуна. Амма ахттигьал адава сиварин ваз хъучучIастти алдахъас закат.
ХIаягъан къулгун кIиркIвасттегьен атуб алдадахъуна закат идже хIисаб аркьайдава. Закатуль- фитр алдахъуная атуб хIа ягъан ягъа рагъ афучIастегьен багьана адавай гунагьин кар э (хIарам).
Кеудигьай йина кканве закатуль- фитр вун ая хIурин гIанаъ аяттарис, нагагь гисаъ адавахаб закат йина кканве суманттар ицIанде сае хIурариъ аяттарис.
Мисаr хатIар кея шариIатилди чиркин мукьариъ ачархьу хIарам.
