Ме иса 9-пе майди хье хIуькумати немцарихъай дегIвиъ гъалибвел гъушубан 78 ис э. Ме ягъахъди гьер иса ппара хIезурвелар аркьа хье хIуькуматиъ, хIа мегIракабур аркьай. Ме мегIракабур акьубан кьастт э йиркIурал акьуб хье дегIвиъ хьу инсанар. Фи джафадалди гебури, цIуппи гъузуна, душмандин варттал гъалибвел гъушунчин. Исалас иса люкIей чIукьра хьуная хье ветеранирин сан. ЯгIайин ягъас йиркIурал акьас мебурихъ хъамеф тарих э. Ме тарихдигI гIачархьуне Типпигъарин хIуриас хьибу чура: Iели, Кьулбан, ХIамзат Магомедовар.
22-пе июньди 1941-пе иса дегIви хъучучIуне. Джалла инсанар сад хьуна гъайшине хъагъишас ватандихъас. Инсанар, чабдимари вей мобилизацин пунктариди, чиппин ттурар гIачихьас аркьай хьуне дегIвиди вере инсанарин сандигI. ГьемисагI гIуйи гьеме хьибудар чуппара.
Ке хIа чу Iели аттархьуне Дальний Востокдиди, мин дивизия гъузуна уйи хIуькуматин дазубур ухIай, Япония агъа хIуькумати хьеал хIуьджум дакьас.1942-пе иса Москва шагьурдин гьавабур четин хьуф, мебурин дивизия мич багу акьуне. Ке Iайи дегIви вея усагI гIачархьуне мебур. Хабди хаб гьикуне Японихъай ая дазубур ухIас. Тич, мич аркьай хьуне мебур, эгера хабарсузди Японира дегIви хъучудучIас эхIттият аркьай. ДегIви ккиркIухаб, Iели рукьуне хулади. Колхоздиъ курар аркьай хьуне ми ацIуна исари.
Iудпе чу Кьулбан 1910-пе иса хуф. Ме хьуне учин аскервелдин бурдж бегьем аркьай хье хIуькуматин яIаниъ. Мисаъ мил Iу нубатира йирхIунар хьуне. ЙирхIунар сагъ аркьай госпитальдиъра хьуне. Мидас фатухаб, хаб ушуне ме дегIвиди. Хабди гIачархьуне ме ке Iайи душман гъамаз хьуна арайигI, мисаъ хаб йирхIунар хьуна, амурдиас аттархьуна арайи, вахттуни кумак аркьаф дахьуна, душманарин гъилиъ ачархьуне. Мебурин гъиликкес ккеттархьуф, ми хаб Болгарихъасра Чехославакихъас дженг дивай хьуне. Хаб мисаъра йирхIунар хьуне мин джандил. Багулив вахттуни гъил гьучихьа ватанагьли хьуна, мин Iуьмур къутар акьуне. ДегIвиас адихабра, мебур дусттарди илгуне кIилин Iуьмурди. Ме дустт хьуне ДжунукIарин Iиса.
ХIуриъ Кьулбана учис хизанра акьуна, халра гъадивуне. Амма дегIвиъ хьу йирхIунари чиппихъас йиркIуралас вес атуна адава, ме кар багьана хьуна Iуьмурра джикъе хьуне Кьулбанан. Ичира учин хизандихъай дуламиш вей, 8 шиникквра лекул гъадивуне мебури.
Хьибудпе чу ХIемзат майди 1941-пе исан файшуне армиди. Июнь вазала адине мин кедж Брест агъа шагьурдиди рукьуне агъай. Са Iу ягъалас башламиш акьуне дегIви. Сара фиштти хьуф чира дагIай гулуне ме. Е кIеттаригI хьундава мин ттур, е амилгуттаригI, найч хьунчира дагIай гулуне ме. Хубджи исар ккетушухаб мин багу кIилар руцуне михъас, гьер архивариди лиркIенди. Адифе хабар, Пенза агъа шагьурдиъ братский некьвариъ Магомедов ХIемзат агъаф икьуная агъай.
Ке бицIи чу ИсмиIил яшар гьудуркьуна файшуна адава дегIвиди.
Гьемидегьен хIа курар алчархьуне хье хIададарил. Мебурис ппара хIа кьимат йина кканди ая хьин, хье Iуьмур бадала чиппин Iуьмурар йиттарис, ватанперасвел хъай, зурбадалди гъузуна гъалибвел гъушуттарис. Ппара инсанар кIеттара хьуне, ппаратар хизанарихъди хуладира адине, фидегьен чиппикк йирхIунар кейчира, йиркIвар цIуппе акьуна ахьуне гебури. ЯгIайин ягъа хье вазифа э ме гъалибвелдин аскерарин ттурар ухIуб, мебур йиркIуралас гьудатуб.
Батитай Габибулаева
