Ислам диндиъ ая хубджи гьер джурайин къадагъабур. Сад мебурикес, хьес дурус даваттарикес, гIерекьи э. ГIерекьи суман, хъара инсан фикирдиас адихьа сасра шарабар. Авала вахттари гIерекьис агъафи келла гIачахъас аркьа шараб. Сифтта, якьудпе асирдиъ, михъас ахттилатигI гIирхIуна, арайилди аттфайдеф китаярин алхимикди Гэ Хунди э. Те вахттари инсанарис алтухъ джилихъай кар акьас дагIайчира, амма чихир кеттивас ягIайи. Хабди ягIархьуне чихирикес кеттивас мертте спирт. Садпе гIерекьин бутылка аттархьуне 860 иса. Ме вахттунилас инсанарину ухуб- руфуб ппара хьуне. Гъавурдиъ ай- адавай, ягIай- дагIай ухайи инсанари. Ккилди дуньяйис ппара тегIди ягIархьуне ме шарабдихъас. Исалас иса ппара адихьайи уджуз гIерикьи калтуфикесна шаккарикес кеттивуна.
Российиди ппара гъас башламиш акьуне 16 асирди. Те вахттари уха инсанарин хIисаб санапуна вартт хьуне. ХIуькуматин хIаттарин къалат и ме кардин. Фас пичин, мебури хIуькуматис пул хьурай агъай дахъуная гьер-джурайин мукьар кьацIра хъидикIай кар аркьаттар, ухаф маса ирцIан усар. Амма те вахттарира алгъузуттар авейи ухаттар ппара дахьас. Адихьуне приказ са инсандин кIилил са кьуш дала йес ахттигьар адаваф.
Китабариъ ликIиная ахттилатарилди, хьес ягIа, авалла Iерабари, дин-ислам кьабул акьастти, ухаф идефи гьер джурайин гIерекьибур. Верш джуре уйи чихирарин. ГIерекьихъас аркьайи мегIнибур, хъиртIанди шаирар, уйи лап хIа хIуьлмат.
Исламдин дин кьабул акьухаб, гIерекьин къадагъабур арайил акьуне хьибу нубати. Садпе нубати инсанарис ягъаракьуне чихирикес иджвел далара зарар ппара кеяф. Амма са пай инсанар ами ухаттара, мебури агъа чIаларикес Iари иджвелин багв далла фацуна адава.
Iудпе нубати алийине къадагъа джалла пиян аркьа шарабарил. Ме акьуф мусулманари акьу къулгунарис мушат идехIел. Пиянди ай къулгун, дуьгIе акьас ахттигьар адава.
Ахиран къадагъа арайил акьуне са нубати, джалла завал хьуная маджлисил. Ме маджлисил завал хьуна уйи Меккайиасна Мединайиас адиная гIулар. Мисаъ агьийина уйи уха шарабар. Сагелай ухуная инсанари, хабди,ухуб киркьухаб келлайис, башламиш акьуная мебури сад-сайихъай укъас. Чаб алатIу вахттуни, чиппи акьу курарин бадал узе-къара хьуная мебур.
Мишттин курар агуф, алийиная къадагъа уха шарабарил. Мегуналас мич кIилди ислам диндиъ аяттарис дурус дава ухубар. Амма ацIуна вахттар ккетушуна айчира, са багусра иджвел кедавафра ягIайчира, ягIара аме ме кар ширинди аттар.
Са вахтт хьуна уйи алттухъ дин –тIабиIет акьас ахттигьар дайирцIанди инсанарис, хум вес аркьай уйи дин-ислам. Те вахттарира ппара хьуне ухаттарин хIисаб. ХIуькуматин хIаттарис аргвай инсанарил алди ая гьава, адихьуне самуз дехIера ухаттар чIукь хьурай пуна «сухой закон». Нандиъра дуканариъ ухаф адавай, инсанари башламиш акьуне чIирхIе уджуз одеколонар ухас, чиппи кеттивайи ягIай-дагIай пиян вере шарабар. Хъара ппара хьуне ухаттар, кIеттарин санра ппара хьуне гIан гъутуна. Хабди бицIи-бицIи башламиш акьуне масса йес, фас пичин, чIирхIеф ухуна зарар ирцIандалара, мерттеф дехIера ухурай пуна.
Зарарихъас гъургъучин, ппара хIа зарар кея ухубакес. Джандисра, хуласра, шиниккварисра- са багусра иджвел кидава. УхIа инсан хулас ппара хIа къакъ э. УхIаттин е багайин ягъ хьасттава, е инсанарин джалгайигI хьасттава, е хизанарин нуьхIуьбат хьасттава. Аве ухайчира кьайда ягIаттар, хулас хал агъай, акьу къазалмиш хизанарин арайиди рукьас аркьаттар. Идеми, гIалашуй алчархье арайи, цIакIинаригI бицIи ухубар аркьаттар. Амма аве е кар- лихундавай, Iари ухубар аркьай аруцаттар. Манатихъас аваран хьуна, хулаъ ая шейэр ирцIанди ухаттар. Хъара хIа зарар э хулаъ хумбетти ухахаб. Идемин ухуб сагъ акьас хьичира, хумбеф сагъ акьас нагагьра вейдава агъа. Са чIалалди, зарардин тIул кея инсан хумбефра дахьурай, иллефра.
Луиза Гусукаева
