ШариIетиъ хьеттилди кидавай ругулдира ве къулгунин джуькIуьл цIае акьас, гис агъа таяммум. Ге хьес, мусульманарис, Аллагьди йина ая нигIмат э шариIетин къайдабурилди хьед ишламиш акьас давей аяттарис. Ге мерттвелин рехIетвел Iари хье уммайис э йина аяф.
Аллагьди Кьуръандиъ пуна аяттин мегIна: «Акье таяммум мертте ругулди». Нагагь хьед фачадархьай е сагъвелдис зарар вей аяхаб аркьа таяммум хIа джуькIуьлисра, бицIиттисра. Ме кардихъас пуна ая Кьуръандиъ (мегIна): «Нагагь руцуна чвас хьед даджикIихаб, акье таяммум мертте ругулди. Алдарк ге чве суратарилра, гъиларилра.
МухIаммад пайгъамбарди ( с.а.в.с.) пуна ая: « Ахттигьар ая хьес къулгун акьас мертте джилил, хъара ахттигьар ая мерттвел акьасра-таяммум».
Таяммум аве сае джурабурин
1. Ахттигьар аяф, амма фарз даваф. Нагагь инсандис адавахаб хьед, масса ицIанттарилас багьайи аяхаб, гис ахттигьар ая дагъуянас ге хьед, агърукьай айчинра, таяммум аркьагъилди.
2. Фарз идеф. Таяммум фарз э нагагь хьед адавахаб е ишламиш акьухаб аргвай зарар вей аяхаб джандис, нагагь инсан иттар вей аяхаб, е иттал аладавей ппара гагь верехаб. ДжуькIуьл джиркIенде хьед адахьубан багьана аве, Iа нахширар, душманар ахьубан. Е аве хьед, амма Iайи чIукь, ухас дала гьудуркIадегьен, ге арайиъ акьас ве таяммум. Хъара нагагь багу мукьуйиъ адавахаб хьед 150 митIринди вархайиъ. Миштти идегуна гилас алттархьа хьеттихъас руцуб, багвариъ адаваф ягIахаб. Нагагь ягIай аяхаб 600 Iамайин арайиъ аяф хьед, фарз э хьеттихъас руцуб.
Фи арайиъ акьуна кканчин таяммум
1. Къулгунин вахтт хъучадиб.
2. Кьибла хъая багв ягIар акьуб таяммум акьас хъучучIастти.
3. Мертте руг ишламиш акьуб кум гIаяф.
4. Ахттигьар адава таяммум акьас ишламиш аркьа ругугI тIакьвар (наджасар) гIайчин; ахттигьар адава таяммум акьуна ишламиш акьу ругулди; гIур джуре шейъ гIахъу ругулди.
Фиштти аркьай ичин таяммум
1. Таяммум аркьаттис ягIай кканде учи ишламиш аркьай ая руг мерттеф идеф.
2. Фарз э чIибар алирхIуна джилил ният акьас: «Зун ният аркьай ая таяммум акьас, зас ахттигьар верегъилди фарз къулгун акьас»». Ният аркьа гъилар джилик кирхIугъилди, амилгванде суратик кирхIасттегьен.
3. Кум алттирхIуна кканве джалла суратилас джилил гъилар алирхIугуна чIибарик кей уйиф.
4. Сагелай сара алирхIуна кканве чIибар ругул, хуппай алдаркуна кканве Iудара гъиларил къархьиларихъди рукьуна. Иджи э удигьай хIуьрджал гъил, хуппай-чиппил гъил. Вас ягIай кканде ругун кум киркьуна аяф гъилинра, суратин джалла мукьарис. Дахьичин хаб цIае кIилиастти акьуна кканве ге.
Таяммум аркьагуна фарз курар
1. Ругун кум рукьуб алдаркай ая мукьарилди.
2. Ният (нае кардис ичин аркьай аяф таяммум: къулгунис, Кьуръан хурас, тIаваф акьас). Ният акьуна ккан ве гъилар кирхIагуна джилик, амилгуна ккан ве джалла мукьарик кирхIуна ккиркIвасттегьен.
3. Суратилас алттирхIуб. Муджур ккеяхаб — вартталас алдарка.
4. Кьархьиларихъди рукасттеген алттирхIуб гъилар.
5. Гьерф учин нубатиъ акьуб. Нагагь суратил гьиларин кабахъай алдаркухаб- керкьайдава.
Таяммум аркьагунан идже курар
1. «Басмалайилас» хъучучIуб.
2. Джилил чIибар алатагуна тIубар дахъуб.
3. Удигьа хIуьрджал гъилил, хабди чиппил гъилил алдаркуб.
4. Са мукьуйил алдаркуна сасра мукьуйил алдаркас ппара гагь дакьуб.
5. Таяммум акьугъилди къулгунра аркьагъилди.
6. ТIубул хъаяхаб хъаттивуб.
Фитти батIул аркьай ичин таяммум
1. Хьетти джикIи джуькIуьл фаттархьафсуман гера фаттархьа.
2. Къулгун акьастти хьед алчархьухаб. Нагагь хьеттар пара авере мукьариъ инсандис таяммум акьуна хьед агухаб, гин джуькIуьл батIул ве.
3. Сагелай таяммум акьуна са фарз къулгун э акьас вереф.
Ахирахъди пас кканди ая: «Нагагь хьед адавай, руг адавай, е джуре кардихъас вахттуниъ ай къулгун акьас давере багьанабур айчин, къулгун акьуна кканде джуькIуьл фадавайра къулгунин хIуьлматиас. Хуппай хьед джикIигуна, джуькIуьлра цIае акуна аркьагъилди къулгун».
Камиль Мирзоев
