Сергун хайир инсандис ягIархьас кканчин, удигьай ягIар акьуна кканди ая мин тарикъ, фидегьен муфиIет кейчин, мусалас хъучучIуна айчин ишламиш акьас ямагаригI, хъара ягIаракьуна кканде мин ватан. Серг хIисаб аркьа лапп авалдин вахттарилас инсандис ягIаф. Бустанариъ узас хъучучIуне 6000 агъзур исан удигьай.
Ке удигьай серг ишламиш акьас хъучучIуне Индия агъа хIуькуматиъ дармандис. Агъу кея нахширди кьацI икIугуна, хъара гьер джурейин итталарис. ЯмагигI ме емиш ишламиш аркьай хьуна адава, фас пучин, Iайи ниъ хъаяхIела. Хабди ариш-вариш аркьа инсанари серг файдине багулив фая шагьурариди, хабди Испаниди, Грециди, Италиди хъара сасра хIуькуматаридира. Са пай гIелимарин хIисабарилди, ке удигьай серг узас хъучучIуне Африкайиъ, хабди Азиъна Европпайиъ. Амма хIекьдан мегIлумат сергухъас ликIина аяф Древний Египетдин вахттари, Хеопс IV агъа пачагьдин пирамидайик. Древний Египетдиъ серг ирцIанди хьуне лукIарис джандин кьуват гъадивас кар ппара акьас, хъара кучвелдилас гъайша чирхIе итталар дахьас. Рим агъа шагьурдиъ серг ишламиш аркьайхьуне гьер ягъа Iеле ямагигI аскераринра гладиаторарин джандис кьуват хьас суман хъара итталар дахьас.
Хье хIуькуматиди серг файдине XVII асирди. Авалдин вахттари джерехIер аркьа инсанари ишламиш аркьай IуькIерихъай барамбарди ишламиш аркьайхьуне дармандис сергра.
Сергун муфиIетихъас инсанарис ягIарвейхьуне гьер исалас иса.Миштти идегуна, гьер заманайин вахттари исалас иса ппара ишламиш аркьайхьуне инсанари гьер багухъди. ДжерехIервел аркьаттари гьер джурейин итталарис, духттурари ппара кIвал даркьайчира, амма серг гIая дарманар ая.
ДегIвин вахттари серг гIая ччам ишламиш аркьайхьуне йирхIунарис дахи сагъ хьас. Хъара михъас ликIина ая Кьуръандиъра Iурусарин Библиъ.
ЯгIайин ягъас серг узас мункинвел хIурариъ ая инсанарис суман шагьурариъ аяттарисра, са бицIиф дехIера бусттан хъаяхаб. Ая мин 70 джуре. Узас серг хъучучIа сентябрьдин вазалан ахира Iурдин мехIсулинттар ,хъара ая хьидана уза джурера. Цулин тум хIисаб аркьа ке гуджлу хъате джуре.
Сергун муфиIет суман ая зарар. ЭхIттиятилди ишламиш акьуна кканде ме гIанар-джанар итта инсанари, себуъ гъванар ая инсанари. Миштти идегуна, гьер инсанди дармандис ишламиш аркьа шейъуьнин ягIай кканде кьадар. Дармандис пуна къайдасузди са емишра, са Iуькlра ишламиш акьуна ккандава, фас пучин, хайир дала зарар хьас мункин э.
Наибет Гасукаева
