25 пе июньдиъ Хеварин райондин администрациъ гьучархьуне Дагъустандин хIаф Рамазан Абдулатипов мисан хIаттарихъай.Мич адинауйи Дагъустандин Правительствойин Председательдин заместител Дагъустандин территориальный развитинра экономикайин министр Раюдин Юсуфов, сельский хозяйствойин министр Дагъустандин Мусаэфенди Велимурадов хъара саебура.
Ме завалхьу мукьуйиъ Рамазан Абдулатипова пуне: «идже ве агвас Хеварин райондин халкьди ахиран исари чиппин район ухIуна аккевес адатуна, сур районар акуьшуф суман. Ме карди агъая мисаъ дулами шве аяф инсанар учин халкьдихъас фикир аркьаттар, культурайихъасра гIедатарихъасра.
ЕГЭ ахтилат гъадивуна Дагьустандин хIатти кIвал акьуне, кьанди экзаменар верегуна Дагъусттан ке кьабахъ уйи хье хIукуматиъ, 2014 пе иса хъас мич хъучучIунаке иджетаригI хьуна ая. Хъара пуне ми: » чин кIилна рудж аттивуне ЕГЭбур файшубан, амма хъара акьуна ккане курар аме.
Рамазан Абдулатипова хабар акьуне Дагъустан загIифди аяф иджи карпеша кеяттарихъ. «ЯгIайин ягъа кардилди кьабул аркьагуна садпеф ицIанде кьимат фишттин кардин эеси ичи инсан. Сасагелай хьес алчархье кардилди кьабул акьас инсанар джуре регионариас», — пуне ги.
«Хьин садпеттар э хIукуматиъ мегIалимарин ЕГЭ акьуттар, ягIархьуне мегIалимарин гIильму гъадивуна кканди аяф.» ЯгIайин ягъас ме кар дуз акьас ферра читинвелар адава. Дагъустандин мегIелимарин гIильму гъадива институт гьал ке иджеф хIисаб аркьа агубарисра, кардихъасра. Хьес хум ушуна ккандава ке лазим инсан хIуриъ — мегIелим э,» ккетирхIуне Рамазан Абдулатипова. Хъара ми идже хьасе пуне Хеварин райондин хIаттис Мирзоев Бейдуллахас алайкухаб мегIелимар гьалдин программабурилди курар даркьаттар. Дагъустандин хIаттис кьабул хьуна уйи гебурин больница скорый помощдин идарара, хье инсанар вере багьана джуре регионариди пуне ибур дайиб иттаттарис.
» Сасегелай иттаттар эркьва мукьара хъара батIар акьуна уйчи иджи и агъаф суман аве. Хьин хъугъагъилди акьуна кканде инсанар духттурарихъ. 25 больницайиъ час алчархьуне хIа духттурар духIуба акьас. Удигь вахттари хье усариъ аркьай вейдавуйи хIа технологибурин операцибур, идже условибур уйчира. Амма са алттушу те исан арайиъ Дагъусттандиъ акьуна ая хьибу агъзур операцилас вартт. Дахи хье инсанар йиркIвар иттаттар вейи чаб сагI акьас, кумак кканди Астрахандиди е Москвайиди. Чин шаб пуне профессор Махач Османовас, гьал келазим операцибур аркьа Дагъустандиъ», — хабар акьуне Рамазан Абдулатипова. Ме райондис кумак вей ая пуне 63%, Дагъусттандин хIатти пуне: «Чвахъ девлетллу район э хъаяф. Чвас дотацибурин кумак акьубагьас гьайчIуна кканде. Райондин хIаттис ягIай кканде фиштти гъай чи инвесторар. Агвар акьуна кканде нае багварихъас хъучучIайчи».
Рамазан Абдулатипова хъара пуне Дагъусттандин удигь ая кар — ме иса гIачаверегъилди хIукуматин 20 региондигIди, инвестицибурис кеиджеттаригIди. Умуд кей пуне Хеварин райондира кумак акьасе пуне ге кар арайил хьас.
Дагъусттандин хIатти учин кIилиъ ая планар пуне: «Управленин оптимизацилди хьевас хьуне хардж дакьуна амии атас 3,1 млрд манат, гебур хардж акьасе хье экономикайис. Гьадивасе туберкулездин диспансер хъара гъадивая са корпус сара МахIачкъалайин онкологин центрдин». Гебур кидавай Рамазан Абдулатипова шаб пуне батIарди кар аркьагъилди акьас мисан налоговый базайира: «Герекди э ппара кар аркьагъилди сельхоз налог завал аркьагъилдира. Зе фикиррариъ ая райондиъ аяф ариш-вариш аркьаттара сельхозкар аркьаттар кьацра налог дайицIанди. Райондин администрации кумак аркьай кканде налогар ицIанттарис лихан мукьар аркьаттарис».
Учин багухъас Бейдуллах Мирзоева хабар акьуне Хеварин райондиъ (23 агъзур инсан ай) дуламиш веяф хIапай табасаранара (61%) лезгибур(38%) хъара 1% сае миллатар. Райондин хаир гъаре багвар э мал ухIуб, IуькI узубра кьвадилкьванар рухуб. Агьалдин вахттунис ая 46 агъзур хIубра 16 агъзур хIа малар.
Райондин хIаттин чIаларилди келазим ай акьуна кканди ая курар налоговый база гъадивуй шейэринра, джиларинра, хъараджинди ариш-вариш аркьаттар налог ицIангъилди акьуб. «2015 исан араиъ налог завал акьуб хьуне 121%. Дагъусттандин бюджетиди адине 50 млн манат, акьуна ккандиуйиттилас вартт хьуне 8,6 млн манатинди вартт. Миштти хьуна чин республикайин бюджетиас час кумак акьуб 3,2 % чIукь акьуне че райондин бюджетиъ хъуттурфуна: 66,3% хьуне, удигьай 70%. Хъара чин акьуне че райондиди гIачавере усаъ чарх, 32,7 млн манат агъай. Джалла пул завал акьуне халкьди, са манатра хIуькуматин пуларикес тич мич хардж акьундава», — пуне Бейдуллах Мирзоева.
Учин багухъас Дагъусттандин Правительствойин вице-премьерди Раюдин Юсуфова хабар акьуне: «Джалла районарис чин акьуна ая са разивелдин кIедж чиппин джилар мукарин аркьа курар вартт гъадивагъилди. Джалла ая 46, къана сайигIас чин йисе кьимат районди акьуне кардис. Хеварин район Iайи адава, район гIая Iудпе йицуйигI. «Обеление экономики» агъа приоритетный проектилди акьуна кканди ая кар гъадивуна ая 110 процентиди».
Ахарахъди Рамазан Абдулатипова чухъсагъул пуне райондин хIаттарис чаб гIалашуйвелди кьабул акубан. «ЯгIа зас агуне Хеварин райондиъ идже центр традиционной культуры, музей. Амма ппара ибур йина кканда ая культурайис хIа вей ая джигьиларин. Инсан кеIайи бегьем вереф учин хизандигI э, инсанарис агъай кканде ге кардихъас» — пуна кIиркIуне Дагъусттандин хIатти.
К. Мирзоев
