ХIурариъ яшамиш вея инсанарин Iуьмурар джуре э шагьурариъ аяттарин Iуьмурарилас. Агьалдин вахттарихъай авалдин вахттар фачикIу арайи, хьес аргва фидегьен духIубабур хьуна айчин. Фидегьен рехIетар хьуна айчин хIурариъ яшамиш вея инсанарис. Авала шагьурдиъ аяттарис хулариъ хьеттар, газар аяхIела, хIурариъ аяттар бахилди авейи, амма гьал ме кардис фикирар хабдаркуная. Шагьурариъ аяттари кканду хIурариди вес агъай аве. Хъара хIурариъ аяттар Iурдана пичариъ цIабурар агъикIай бизарди авейи. Ме кардихъасра и кканди авейиф шагьурариди вес.
Амма цIа аркьа пич хIурин гьер са хулан ухшарвел э. ХIурарин Iуьмурдихъас фикир акьугуна, ке удигьай кIвал ве ибгIа пич, пичин багулив аккихьу хIа ккул. Ме кардихъас фикир акьугуна, хьин ачархьа лап гьате шиниккв иде бицIи вахттариди.
Зас ке удигьай гьучаве хIа ккулил кичадаркуна лекара экьуна хIадад. Мив экьу мукьуйиъра кехIей гъилин кар фавейи. Е хуттуларин дамашникар ккерхъай аверефи, е хурай дафттар авейи, хIел-хIел аркьай багулив гъархьуна гитанилас гапра алатай. Гьемиштти хьерттин хулаъ и.
Гьер са инсандин Iуьмурдин рекъуькес ке Iайи йиркIурал амилгванф идже вахттар э. Уч аруцу чIирар, яшамиш хьу мукьар, бицIигунан Iуьмурар. Авала пичар адава хулар аверефдавуйи. Цулин ахирахъди, бицIиди мекIер фачадаркугъилди инсанарив хIеракат фаверефи пичар мерттар аркьай ачагъай хулариди. АдайхIуна турбабура, дуьхьес акьуна ихьафи пичар. Хулан гIан давай, вархалас агъвере курмагIанариас кумар агучира кехIей, йиркIурас ибгIа верефи.
Iурдин вахттуни цIа аркьадегьен гагьди фи кканчира аркьафи пичил. Iеле ямагар, кьутIурар, бахттабур, чай, маларис ибгIа аркьа хьед — мебур джала пичил и аркьаф. Гьемишан алийина аверефи хьеттин хIа бак гереквелдис — кунар Iуьрччанчира, къабар Iуьрччанчира, хIемам аркьайчира. Гереквелдис ишламиш акьухаб, хаб ацIас акьуна алиланф и бак пичил. Са чIалалди, хьеттин бакра чайин чайдан пичилас кам аркьафдавуйи.
Угай верефи пичиъ авала куппар, къазаяр. Верефи цулана фай Iерабабура даради кIурарис. Гьал ягIархьуная ади багварин кIурар гъуршанди угас. ХIададар-хIабабарин вахттари гьуркIуна пичара ахьасра кехIей адавуйи.
Авалдин асирарихъди хулан ибгIавел асулу и хулан яIаниъ ая мацарилас. Мац пугуна, ме и нецIвун гъванарикес акьу мукь, гин варттал гъвадиъ улуд авейи, кум агъавере курмагIанра Iу дикьурикес акьуна. Куппарик, къазаярик рекIве цIа керхьасттегьен кум архьуна аверефи хулаъ, дархъафи раккарна тIагарар ме кум аттвес. Хабди алгъузуна кканверефи ме цIа кеттдавес. Вахтт гIартай са кубра алчикIай. КIур хъаятти са-са кIура гIачихьафи.
ХIурин багулиф дар фаяхаб иджвел кеверефи джемеIетис. Фас пучин, кIурарин кум чIукь и. Е Iеквара адавай, сае рехIетвелар дарукьай четин вегIдабур зайдайи алайшуне инсанарин кIиларилас. БицIи-бицIи, вахттар ккеттвередегьен, инсанарис Iемалар ягIарвей, рехIетара алтухъ вей хьуне. Аттархьуне хабди рукьан пичар, Iари кIурарна куппардала дугаттар. Мебур кIилле рукьанттар и. Хабди суьве рукьанттар аттархьуне, мебуриъ угаф гъвандин кIаре шумар и.
Мебурин цIа кеттдартай ухIас ппара гагьди вейи, чIукь рехIет и. Iуьшуй алахъуна гъархьучин, багамисттегьен угай амилгванди. Багамингуна, ккеттирхIуна кьецIар, пичин кIен ачукъ акухаб, хаб алархъайи гъвандин кIаре шумар, гьате мучIинасттегьен угай илгванди.
Миштти идегуна, кIилин ягъди хулаъ ибгIавел кам вейдавуйи. Джалла джемеIетин хулариъ цIабурар агъикIайчира, хIуригI гIая кумакес мушат кивейдавуйи. Агьал угая гъвандин кIаре шумари ппара зарар ирцIанде инсанарис. Ппара четин ве идарабурин багулив фая хуларис. Идарабур инсанар верегунас ибгIа акьас багами дахи агъикIа цIабурар. Турбабуриас агъвере къате кума гIацIас аркьа кIилди мехIела. Ме кум ачаве хуларидира. Хулариъ хIа инсанар, иттаттар, бицIиттар аяттарис ме кумакес сагъвелдис ппара зарар ве.
Пичи са хал ичира ибгIа аркьайиф, гьаге са хулаъ верефи эркьва усра, Iеле усра, гъархьа усра. Джалла хизан завал хьуна аверефи ме ибгIа хулаъ. Аркьай ахттилатара, шадтти–ширинди, пичин хьураъ агъархъай уджай Iелди музе калтуфар, чIичIакIра, алдихьайи чиппин Iурдин ирхе Iуьшар. Са вахтт хьуне сур инсанари Iу хулан арайиъ ая цалиъ е рукьан пич икIуна, е дахьучин келпишарин пич акьуна Iу хулаъ ибгIа верегъилди аркьай. Миштти хьугуна, фиштти ичира Iеле усна гъархьа ус хьунара джуре акьас вейи.
Гьалдин вахттари мишттин гIезабар, четинвелар андава. Джалла джемеIетин хулариъ давайчира, хIа паяри акьуная хьеттин ибгIавелар. Мебури ибгIа аркьа кIилди хулар. ДехIела мебурис мункинвелара ппара хьуная. Са-садари ттукун пичар ахъихьуна эркьваттар аве.
Мункинвелар хьуная хулан гIанариъ ибгIа хIемамар, хIешар, ибгIа ямаг аркьа хулар акьас. Гьелбетта, куьчайиди аттушухаб дала хабар вейдава Iурдин тIурфандикес, джикаликес. Са джикъе хьуная ягъари, Iурдин ирхе Iуьшари хабар ирцIанде. Нае хулаъ кканчира ачушуна ибгIайи эркьва.
Кум агъавере курмагIанара кьит хьуна, сад-Iуд дала аргвай андава.
Амма са кардис идже хьуна адава. РехIетвел ичира, кIилди хуларин ибгIавелди хизан далгъванас аркьа. Гьерф са-са хулаъ учIуна илгванде.
Ме кардиъ ул ачатухаб, хьес фикир ве цIа аркьа пич хулан баракатра, хизанарин арайиъ нуьхIуьбатна садвелра аркьаф. НехIекьди дава хIаттари, ягIаттари пунаф пич хулан кьибла э пуна.
Луиза Гусукаева
