ЦIа аркьа пич хIурин хуларин абур э. ХIурарин Iуьмурдихъас фикир акьугуна ке удигьай кIвал ве ибгIа пич, пичин багулив аккихьуная хIа ккул. Ме фикир келлайиъ архьугуна хьин ачархьа лап гьате шиниккв вахттариди.
Зас ккулил ахъухьуная хIабабра кегьей гьачаве. Гьер са инсандин Iуьмурдин рекъуькес ке Iайи йиркIурал амилгван идже вахттар, уч аруцу чIирар, яшамиш хье мукьар бицIигунанттаре.
Удигьтти пич адава хал аверефттавуй. Цулин ахирахъди бицIиди мекIер фачадаркугъилди мертт акьуна ачафайдина адайхIуна турбабура, ихьафи пичар хулан гIан давай вархайилас агъархьуна курмагIанариас кумра, хIур агучира йиркIурас ибгIа верефи.
Iурдин вахттуни цIа аркьадегьен гагьтти фи кканчира аркьафи пичил. Iеле емаг, лаваш, бахттабур, чай. ИбгIа аркьафи хьед. Гьемишан алийина аверефи хьеттин бак гереквелдис, кунар Iуьрччанчира, къабар Iуьрччанчира, банибур аркьайчира. Гереквелдис ишламиш акьуна хабра ацIас акьуна артафи. Са чIалалди, хьеттин бакра чайин чайдан пичилас кам аркьафттавуй.
Угай верефи пичиъ авала куппар, къазаяр. Пичра авалдин фишттинф и пучин, тегуна мебур ахьасра кегьей адавуй.
Авалдин асирарихъди хулан ибгIавел аслу и муртаниъ авере цIуфулас. ЦIуфул пегуна ме и гьакIан хулан мурттаниъ ая са уркI, е кум агъавере турба, е замул хъадаваф. Куппариъ, къазаяриъ цIа архьасттегьен кум архьуна аверефи хулаъ, дархъафи раккар ме кум аттвесттегьен. Хабди алгъузуна кканверефи ме цIа кеттдавес. Вахтт гIартай са кубра алчикIай. КIур хъаятти са-са кIура гIачихьафи.
ХIурин багулиф дар фаяхаб иджвел кеверефи джемеIетис. Фас пичин кIурарин кум чIукь и. Е Iеквара адавай зейдайи четин вегIдабур алайшуне инсанарин кIиларилас. Хуппай вахттар ккеттвередегьен инсанарис Iемалар ягIарвередегьен рехIетара алтухъ вей хьуне. Аттархьуне хабди рукьан пичар сагелай кIурарна куппар угаттар. Мебур кIилле рукьанттар и. Хабди суьве рукьанттар. Мебуриъ угафи уголь.
Угольдин цIа агъикIас, кеттдартай афухIас чIукь рехIет и. Iуьшуй алахъуна гъархьучин, багамисттегьен угай амилгванди. Багамингуна ккеттирхIуна пичин кIенра хаб алахъугуна уголь, са батIарди угай илгванди.
Фи пучира ме пичи са хал и ибгIа аркьаф. Гьаге са хал верефи эркьва усра, Iеле усра, гъархьа усра. Джалла хизан завал хьуна аверефи ме ибгIа хулаъ. Аркьай ахттилатара шадтти–ширинди, пичин хьураъ агъархъай уджай Iелди музе калтуф, чIичIакIра, алдихьайи чиппин Iурдин ирхе Iуьшар. Са вахтт хьуне сур инсанари Iу хулан арайиъ ая цалиъ е рукьан пич икIуна, е дахьичин келпишарин пич акьуна Iу хулаъ ибгIа верегъилди аркьай. Миштти хьегуна фиштти ичира Iеле усна гъархьа ус хьунара джуьре акьас вей. Хулан кайванис бицIиди илгун вей.
Ппара ая пичихъас мисалабур:
Ругъу пичихъ ибгIа хьасттава.
Пич бицIи ичира мин ибгIавел хIа э.
ЦIуфул рекIви иде гагьди, хулан цалар шадтти ахьасе.
Iурдин кум, курмагIандиас агъавей ахьурай.
Пич адава хал, уч андаваф хIисабе.
Пичин багулив, Iурдра гIул хIисаб э.
Пич ая хулаъ, аркьая ахттилатра ибгIаф э.
Ахьуная са хизан. Са ягъа адиная мебурихъди гIалашуйвелди са яш хьуная идеми. Кьабул акьуна мера пичин багулиф хIа ккулил мукьра агваракьуна, хизанар гьерф учин кардил гъафил хьуная. Са арайи ачадина хIа суса пичил алдея хIуьягигI гIахъуне са ттур кьел. Ачадине Iудпе сус, мера гIахъуне сат тур. Ачадине хьибудпе сус, са ттур мера гIахъуне. Ме вахттунис курар ккиркIуна завал хьуне хизанара. Ме арайиъ гъайшина са ттур кьел гIалашувара гIахъуне гIуьягигI.
Джалла муьхIтал хьуне.
— Фас акьу каре вун ле? – хабар гъушуне хулан сахIибди.
— Гьер суса са ттур гIахъу хIела э сад зунра гIахъуф. Фи кар аркьайчира, сагелай хабар гъушуна кканде хулаъ аяттифас, – джуваб акьуне гIалашува.
Гьалдин вахттари мишттин гIезабар, четинвелар андава. Джалла джемеIетин хулариъ давайчира, хIа паяри акьуная паровояр. Мебури ибгIа аркьа кIилди хулар. ДехIела мебурис мункинвелара ппара хьуная.
Мункинвеларе хулан гIанариъ ая ибгIа хIемамар, хIешар, ибгIа кухнябур. Гьелбетта куьчайилди аттушухаб дала хабар вейдава Iурдин тIурфандикес, джикаликес. Анджах (только) са джикъе хьуная ягъари, Iурдин ирхе Iуьшари хабар ирцIанде. Нае хулаъ кканчира ачушуна ибгIайи эркьва.
Гьал Iурдин вахттуни хIурариъ нагагьра цIа аркьа хулар андава хIа пай паровоярин пичара хIуная ттукунттар. Сур паровояр адавайчира тукун пичар ахъихьуна эркьваттар аве. Кум агъавере курмагIанара кьит хьуна, сад-Iуд дала аргвай андава.
РехIетвел ичира кIилди хуларин ибгIавелди хизан далгъванас аркьа. Гьерф са хулаъ учIуна илгванде.
Ме кардиъ ул ачатухаб хьес фикир ве цIа аркьа пич, хулан баракатра и, хизанарин арайиъ нуьхIуьбатна, садвелра.
НехIекьди дава хIаттари, ягIаттари пеф, пич хулан йиркIв э пуна.
Салихат Малагусейнова
