Хье тIабиIэти инсанарис агвар аркьая гьер джурейин мухIтал вере курар. Са мухIтал кар э фиштти ичин инсанди руцай, рукIай джилариккес, хьеттаригIас, дагьарарин джарариккес аттивайчин къизил. РехIетти джиркIейра дава ме, ппара джафайилди фачархьа мин лап музе джуребур, сасагелай лап хIа гвадар алчархьа. Амма акьу джафаракехIей аргвай ахьасттава уч къизил ая ус алчархьугуна. Гьалдис ке хIа къизил алчархьунаф Авсралиъ э. Гин ирхвел агъа са митIрина сур дегьен, къакъ уйи агъа сае задар кидавай Iари къизилин верш килавардегьен. Амма ухIай атуна адава ге, гикес акьуная уьцIуна къизил слитокар.
Къизил уч агубарис э батIар рекIве хъухъе рангунинф, нагагь джуре рангунинф акьас кканчин михъай гIачарта джуре рукьар. Ире нев ккея къизил аркьайчин ифдихъай гIачарта, джагвар къизил акьас кканчин — палладийдихъай.
Джалла къизил аттива хIуькуматарикес хье хIуькумати фарцандея якьудпе мукь. Хьинра девлетлубур э къизил аттива мукьарилди, ке ппара мишттин мукьар ая Сибирьдиъна Дальний Востокдиъ. Са иса аттива Iу верш агъзур килав къизилин.
Фасе къизилин кьимат вартт идеф? Лап дадарин вахттари къизилилди ирцIанди гъулан шейъэригьас кьимат. Гьетегунара агьалра къизиликес акьуная задарин ттура кьиматлувелра вей-вей вартт дала хьуна адава. Мусхьучира къизил багьа и инсанарис учин баттарвелдихъасра, алтухъ ппара адавелдихъасра. Пас верегъилди ая иф дала, къизил садпе рукь э пуна, идехIела те вахттари ппара ишламишра аркьай хьуная ме. Къизил ппара хъая инсан девлетлу суман фарцанди. Фас пучин авал заманайи девлетлу инсанари чиппихъас кар акьу неджберарис кьиматиай ирцIанди къизил манатар. Манатарилди суман цIили-билибурилдира ппара хъавейи.
Садпетар къизиликес акьу цIили-билибур аттархьуная ерхьи агъзурна гIуьфу верш исан удигьай, лап гьете египетский фараонарин вахттари.
Авал заманайихъ хъуттурфуна, гьал ппара аркьа къизиликес гьер джурейин тIубулар, кванишар, кьакьаас адайхьа чалар, ибрахъанар, сеIетар.
Хье хIуькуматихъ хъая ерхьи проба къизилин иджефна чIирхIеф ягIар аркьаттар:
375 — мигI къизил гIая хьибцIурна муя процент, аметтар э арсна иф;
500 — мигI къизил гIая гIуьфцIур процент, аметтар э арсна иф;
585 — мигI къизил гIая гIуьфцIурна муя процент, аметтар арсна, ифна, полладийна никель э;
750 — мигI къизил гIая ярцIурна гIуьфу процент, аметтар арсна, ифна, полладийна никельна платина э;
958 — мигI къизил гIая яржцIурна ерхьи процент;
999 – мисагI гIая кIилди мертте къизил.
Гьалдис са иса аттиву къизиликес ягъцIурна ерчIу процент ишламиш акьуная гьер джурейин цIили-билибур акьубас.
Мус хьучира инсанари ппара яхI аркьа къизил гъушуна атас сае шейъэрдала. Фас пичин къизилин кьимат адархьайдава. Фидегьен агубар духIуба вейчира исалас иса, батIар къизилин кьимат илгванде.
Ме кардилди ккиркIвайдава къизилин хайир инсандис. Хъара ппара ишламиш аркьа ме самолетарин, ракетабурин матурар аркьа промышленностигIра, гьер джурейин микросхемабуригIра.
Хъара къизил ишламиш аркьа медицинайиъра, титанихъай уьцIас акьуна силебарин протезара аркьа, чукь ичира са-са дарманаригIра гIая.
Эгера пулун кьимат ахтт адархьучин къизили хIуькумат ухIасе. Гьер хIуькуматин девлет э къизил хъахьуб.
Батитай Габибулаева
