Дуьйин варттал халкь акьуная джан алдея Iеламатарикес ке тамашинф инсан э. Iеламате мин зурбавелна гIеджизвел, Iайвелна иджвел, Iекьуллувелна камвел, гьунарлувелна усалвел, инсанфна инсанфсузвел.
Хъара муьхIтале инсандин мезурал. Гъургъубарихъас давайчира, мез инсандис лап лазим заде. Инсандин Iуьмурдин рекъуьъ ппара кумак кея микес. Герек э ме Iеле задарин тIемар ягIар акьас, нафас дивас, Iелеф алгьартас.
Мез пегуна, ке бицIи нахширихъра кегьей учин микьдарис хъуьдуьхьуь мез хъая.
Амма инсандин мезурахъ фера хъучархьасттава. Мез инсандин дусттра э, душманра. Мез инсандин зурба чавушра э, хиянаткара. Мезура инсан гъадивайра э, джиларидира адайхьа. Инсандин мез багьа савкьатра э, уджуз сатанра. Мезура кIилди багвар дузра акьасе, чIира. ДехIела э агъаф ирхе мез кIилис бала э пуна. Мезура кIилил дафайди бала са фиттира гъасттава.
Удигьттин вахттари инсанарин мезуран ширинвелра, маслехIетра алтухъ и. Кканчин хизандин арайиъ, кканчин халкьдин арайиъ хьудегьен дузвел ихьас алучIафи. НуьхIуьбат, хIуьлмат, баракат аверефи гьер са хизандин арайиъ. ХIурин хIаттари, хулан хIаттари Iекьул, сабур ирцIанфи джигьиларис, бицIиттарис.
Чиппин нубати мебурисра ягIай авей хIаттари йи насихIет кьабул акьас.
Фас пучин мебур хегуналас мич хIа вей гьеме Iекьулдин ахттилатар унихьай, дуздин курар аргвай.
Гьалдин хIаттарира кегьей алтухъ сабур йис алучIайдава гьертти учин шиникквдисчира. Нагагь цIайи арайил хьуная хизандин арайиъ бицIи суман къал хьучин, удигькIил акьуна хIа сахIибар аве мебурин хIеракат аркьай хизан джуьре акьас. Гьертти учихъди дива, мишттин Iуьмурдис давуй зун зе руш, е дахьучин зе кIиркI ухIуна хIа акьуф агъай. Чаб чиппин гъавурдиъ архьуна сад сайис ягIархьасттегьен ккихас кканвейдава мебурис.
Хье хIададар–хIабабарин ахттилатар аяфе, Iу-хьибу иса IуьркIарна кIутар гьучархъай ухIуна кканефе джигьил хизанар агъай.
Ахьуная са хизан. Мебурин руш шувас ушугуна, ягъди вей хьуная ме дадан хулаъди учин дерди-хIел фай. Уч джуьре хизандигI вардиш дававелди четинди ахьуная рушас. Сагелай ккихуная дад, Iугелай ккихуная, ахира пуная ми: «Джан дадан, зас вун ппара кканде. Амма, зе руш, мегелай верегуна, итти шаб зе хулаъди». Джуьре ягъа са балун уьттра фай адиная руш. «КьацIра итти адава, дадан», — пуная ми.
Сасра ягъа шагьурдин базариъди ушуная руш итте уьтт гъушанас. Хьибу ягъалас хаб кичикIуна уьттан балунра адиная дадан хулаъди. «Мегелай чIукь итти э, зе руш, хъара итти шаб захъди», — пуне дада. Аваран хьуне руш. Душу шагьур, арудуцу базар ми атундава. Ахира са ариш-варишчи идеми милас итте уьтт вас джикIесттава нандиъра пуна масса йине балун уьтт.
Са Iу хIефттайилас адине руш дадан хулаъди. «Зун арудуцу мукь хьундава, дад, амма милас итте батIар уьтт зас нандиъра джикIиндава, ме сара кьабул дахьучин, засра ягIайдава», — пуне руша. Са ттур ихьуна тIем акьухаб, дада джуваб акьуне: «Мегелай фиштти ичира самуз идти э, дадан».
Хабди баба рушас ахъакьуне ме ахттилатин мегIна. «Джан зе руш, итти шаб пегуна, вун дузди гъавурдиъ архьундава. Уьтт дадас герекди адавуй. Ме агъа чIал э, ве цIае хизандин Iайвелин, иджвелин ахттилатар фадавай вахтт гIартай шаб пуна. Гьалра, бабан, ве йиркIурасра, мезурасра сабур тин. Са вегIдайилас вас ве халра итте хьасе».
Мебур хIекь ахттилатаре. Гьертти учин валадис мишттин насихIет йичин, мебурин кьастт джуьре хьасе.
Ахьуная са вилаятиъ девлетлу идеми. Хъахьуная михъ са батIар руш. Кканхьуная ме са Iуьссе маларихъандин кIиркIас. Нан пас ушугуна, рушан дада пуне: «Дуьйин варттал ке ширин зад джикIина файдичин, зун вас зе руш йисе». Пушмалди адине кIиркI учин хулаъди, ахъакьуне дадас дарди-хIел. Дада хIеракат акьуна руккуна вец, фачийина руьхьуь мезра гьикуне кIиркI, ягIар акьуна агъа чIалара. Руьхьуь мез агуф, рушан дада хабар гъушуне ме фи э вун файдеф пуна.
«Милас ширин зад дуьйил нандиъра адава», — джуваб акьуне кIиркIа. «Див гва айчин, джан кIиркI, ме дуьйин варттал ке кьулкьун зад фи ичин, гьете фаш зас», — пуне рушан дада.
Хаб адине кIиркI пушмалди. «Рази хьунду?» – хабар гъушуне дада. «Хьундава, мегелай миштти пуне зас», — джуваб акьуне кIиркIа.
«Вун фикирар маркьа, дадан», — пуна ачафайшуне ме гъархьас. Джуьре ягъан багами хаб фай са мезра адине кIиркI.
«Ме ке ширин зад и хин, хабра мез фас файдифе?» – суал йине рушан дада.
«Гьелбетта вун дуз э, — пуне кIиркIа. — Амма ке кьулкьун задра дуьйин варттал мез э. Ирккар ккедава Iашу мез, нае багулихъди кканчира гьударка заде. Инсандин мезуран чIал уьтт суман иттира э, агъу суман кьулкьунра».
«Зун рази э вас руш йис. Ваалас Iекьуллу, вафалу язна зас сара джикIесттава», — пуне ми.
Салихат Малагусейнова
