Хьуне агъа хьундава агъа магъриб багухъ яшамиш вей са паччагь. Мин хIуькуматиъ ахьуная са кьади. Инсанарил чIаларилди мис унихьай хьуне ме е рашва гъуланфдава пуна, е Iемалар акьас ягIаф дава пуна. Инсанарин чIалар дуз ичугас, кканхьуне паччагьдис ахттармиш акьас вес ме кьадин дугъривел. Касиб инсанди суман аликIуна кунара, хIейвандилра алекьуна, ушуне ме паччагь кьади дуламиш вея шагьурдиди. Ме шагьурдиди гьучарукьай ай, мис гьучархьуная са Iатте идеми. Йина мис Iу манатра, кканхьуная паччагьдис вес учин рекъуьъ, амма ме идеми миннат акьуная учра фаях пуна. Шагьурдиди рукьухаб, паччагьди пуная алайчI хIейвандилас, хьин рукьуная пуна. Ме идеми пуная:

— Фас э зун алайчIваф, ме хIейван зеф э. Эгера вас ме хIейван зас йис даккан хаб, дивай хьин кьадилди вес.

Джалла джемеIет завал хьуная гимил, муьхIтал хьуная мебурин хIуьджатарил. Са яш хьу суман идеми гьучадина, пуная мебурис буI пуна. Фера давай хIуьджатар маркьа, ушуна кьадилди, фуш хIекь э пуна хабар гъушан.

Ушуная мебур кьадилди. Чиппин нубат хьасттегьен экьуная раккахъ. Нубат хьугуна унархъай ачагъай хьуная кьади.

Паччагь хъуланди экьуная гич ачавере инсанарихъ. Са нубати михъди ачушуная Iу идеми, сад гебурикес назумчи хьуная. Мебурин хIуьджат ахьуная хьирахъас. Назумчи агъай хьуная ме хьир учинф э пуна, ппай ме джуре идеми учинф э агъай хьуная. Iударилра йиркI алийина, кьади пуная:

— ЯгIа ме хьир ате мисаъ, чун хаб багагь шаб.

Мебур аттушухаб, михъди ачушуная чIам ирцIанфра, якк масса ирцIан идемар. Якк ирцIанф иъи ацIуна хьуная, чIам ирцIанф чIаму. Мебурин къал хьуная пулухъас. Якк ирцIанттин чангаъ ахьуная пул, чIам ирцIанти цIуппи фацуная гин гъил. Сайи учинф э агъай хьуная, сасрайи учинф. Мебурилра йиркI алийина, кьади пуная:

— ЯгIайинди ате ме пул зав, багагь хаб шаб.

Рукьуная нубат паччагьдихъдина ме Iатте идемихъди. Паччагьди агъилди ахъакьуная, фитихъас ичин чиппин хIуьджат. Мил йиркIв алийина кьади, хабди хабар гъушуная Iатте идемивас. Ме идеми пуная:

— Ми агъадегьенттар джалла Iемалар э. Зун э ле алийина хIейвандилра ме шагьурдиди файдеф.

Iударилра йиркIв алийихаб, кьади пуная:

— Ате ягIа захъай хIейван, чун багагь хаб шаб.

Кьабахъ ягъа гьал джалла ахъутIуная, фуш хIекь хьасегьан агъай мебурикес.

Садпуна гъайшиная ме назумчина михъай хIуьджат аркьа идеми.

— Ма ве хьир, — пуная кьади назумчис. Сае идемис Iемал акьубан гIуьфцIургелай ресаланф акьуная.

Хабди нубат хьуная якк ирцIанттинра чIам ирцIанттин.

— Ма ве пул, — пуная якк ицIанттис. ЧIам ирцIанттис гIуьфцIургелай ресаланф акьуная.

Хуппай унахъуная кьади ме Iуйис.

— Вавас ягIар акьас хьасев ве хIейван къа хIейвандигIас? – пуна хабар гъушуная кьади паччагьдивас.

— Хьасе – пуная ми.

— Пай вавас хьасев?

— Завасра хьасе, – пуная ме идеми.

— Айчин шаб захъай, – пуна буюрмиш акьуная кьади.

Ачафайшуная ми мебур хIейванар ая гIанади. Паччагьдис агугъилди ягIархьуная учин хIейван. Ме идемира учисра ягIархьуне пуная.

— Ме хIейван веф э, — пуная кьади паччагьдис. Ппай хьилечIанар аркьа идемис киркьуная гIуьфцIургелай ресаланф.

Джалла курар ккиркIвуна, ушуная кьади хулади. Мин кьабахъ ахъихьуна ушуная паччагьра.

Ме агуф, кьади хабар гъушуная :

— Вун рази ду зун акьу кардил?

— Зун рази э, — пуная паччагьди. — Зас учис тамаш э, фиштти ичин вас ягIар хьуф, хьир гьананф ичина, пул найинф ичина, ме хIейванра зеф идеф?

— Унахъуна те хьирас, агьат пуне чернилар зе кьалам гIикIа къабуди, ги гъушуна чернилар, адавесра адатуна дузди агьатуне къабуди. Гьегиштти дузди агьатубалди э зас ягIархьуф ге назумчин хьир идеф. Эгера ге са касиб инсандин хьир ичин, гис чернилар агьатасра ягIай ахьасттавуйи.

Пул гьинанф ичин ягIар хьуне зас, гьеге пул гIикIуне зун хьеттигI, багами хъуттурфугуна, чIам алгъархьуна адавуйи ге хьеттил. ИдехIела и зун ге пул якк ирцIанттинф акьуф.

Ке читин хьуне зас ягIар аккас хIейван гьананф ичина. Вас суман те идемисра ягIар хьуна уйи те хIейван. Зун чун Iудара файшуф, нае чвакес хIейвандис ягIар вейчугас пуна э. Вун гIучушугуна, хIейван вагь гъузуне, те идеми гьучушугуна, кIуьтI акьуна ибрара, лек алатай гъузуне.

Хабди паччагь мутIегI хьуне кьадис уч фуш ичин.

— Зун паччагь э. Вун агвас, вахъас инсанари агъаф ахтармиш акьас мич адеф э. Гьал гъавурди архьуне вун Iекьулу кьади идеф. Уп вас фи кканчи, зун вас йисе, — пуне паччагьди мис.

— Зас фера ккандава. Зун шад э паччагьдис зун дуньяйил алеф ягIархьубан.

Батитай Габибулаева