Бинайин мукь къабахъин (тыква) хIисаб аркьа Северная Америка, Мексика агъа хIуькумат. Са пай инсанари, Iалимари ме емишин мукь хIисаб аркьа Северная Африка, агъзурна ерчIувершна къана ерхьид пе исаъ экспедициъ ушуная Вавилов агъа академикдис алчархьуная бицIи джурейин къабахъар.

Хъара хьибу агъзур исан удигьай Индия агъа хуькуматиъ джикIиная лап авалдин некьварар къабахъин тумар ай. Хье хIуькуматариъди ме емиш файдеф цIеерхьидпе асирдиъ Ирандиас, Сириас, Индиас ариш-вариш аркьа девлетлу инсанари. ХIекьданди ме емиш хье хуькуматиъ узуф, ишламиш акьуф цIемуядпе асирдиъ.

Фас пучина удигьай узай хьунадава гьава дадуьхьес гучIай. Къабахъ уч ппара уйинар кея емиш дава. ХIисаб аркьа ме емиш хIа джурейин некьи суман. Хье дуьйил алди ая къа джурейин къабахъар, гебуригI гIая са иса вереттар, ая ппара исаринттар. Ая инсанарифас IуьтIанас вереттар хъара маларис ккерхъаттар.

Уза къабахъ хьидана, марттин вазалаъ, хъучархьа цулана, сентябрьдин вазалан ахираъ. Къучархьугуна ве гебур гьер джурейин куц аллеттар, хъара ппара рангунинттар. ХIапай вереф кIурандуракьин ранг алеттар, джагварттар, мучIе гъазеттар. ГебуригI гIая са джуре джагвар ранг алеттар, азманди хIахьуна кегъучIаттар, верефе гебур къа килавардегьен аяттар.

ЦIабар къабахъин вереф чаб суман хIаттар. Ппара гIешкъуникъди ишламиш аркьа Iуьрусари ме емиш емагаригI. Хьин къабахъикес аркьа кьутIурар. Авал заманайихъас хаб ягIай уйи инсандис ме емишикес ппара хайир, муфеIэт кеяф.

Ппара витаминар гIая къабахъигI: витамин «А» инсандин иммунитет гъадиваф, уларин Iекв хас аркьаф; «С» иммунитет цIуппе аркьаф; витамин «Д» шиниккварис бицIигунахъас хаб ирцIанф рахит агъа иттал дахьас, батIар рост хьас. Хъара ппара витаминар кея къабахъик, учик суман тумарикра пара кея гебур. ГIилми суман медицинайира агъа ме емишик кея хайир, муфеIэт, джерехIвел.

Наибет Гасукаева