Агьал дуньяйин варттал фидегьен Iеламатин шейэр ая, кьацIра фикир акьучира кIвал акьас давераттар суманттар. Алайшуна несиларис гъадивуна агвар акьучин, хъугъас давереттар суманттар.
Авал вахттарихъ хъуттурфуна, агьалдин замана лап удигьди ушуная. Адава джурейин джилилас, хIуьларилас, завардалас вере машинар адава. Гьер са Iеламат аттива инсанди арайилди. Сад агьал ая мишттин Iеламатарикес телефонар э.
Миштти пугуна, са ппараттари пасе: «Мус димари бадил хьунафе телефон дуньяйил?». Сифтта ме бадилхьуне 7-пе мартди 1876-пе исан. Ме вахттуни уйифна агьалдинф фачикIухаб, Iуьшна ягъ суман джурейи э. Тегунан телефонар шунурар хъай найчра фай вес вейдавуйи. Ахьасра гьерттин хулариъ авейдавуйи телефон, авейчира хIа кураригI гIаттарин, девлетлу хулариъ далара ме агърукьай давуйи ухIас.
Хабди бицIи-бицIи башламиш акьуне телефонар дивас джемеIетарин хуларидира. Ачадивас агъдарукьаттар вейи багунттарихъди, къуншибурихъди чиппин байирариъ ая багу-кIиларихъай гъургъас. Гъургъагунара, семехьи идеф-даваттихъас гъургъас вейдавуйи райондин почта гIадавай. Телефон гъадиву вахттуни, джуваб ирцанди почтайиъ кар аркьая инсанди, гис агъайи герек иде хулахъай хъитIен агъай. Байирариъ аяттарихъай гъургъас верефи почтайин идарайиди. Гъургъагунара, алтухъ джиндин ахттилат акьас вейдавуйи, фас пучин, мисаъ кар аркьаттар хъиркIенди.
Агьалдин вахттарис телефонарин джуребур бегьем духIубабур хьуная. Фикир акьугуна, дуньяйин яшттихъ хъуттурфуна, мобильный телефонар бадил хьуна са гагь дава. Сифтта мишттин телефон аттархьу вахттуни, ппара шадтти уйи инсанар, джибиниъ икIуна найич кканчира гъас ве агъай, фи арайи кканчира гъургъас мункинвел ай. Амма те вахттуни инсанарин фикирдиъ адавуйи, иджвел суман фидегьен Iайвелра кейчин мебурикес. Иджвеликк инсан дахи вардиш верефе агъа ахттилат хIекь э.
Гьалдин джемеIетифас телефон хъадай экьвас вейдава. Гьер гIуьфу дакьикьа гIартай, ул атай, тIуб атай, нагагьра сакин вейдава. Гъилив телефон фадавахаб, са кар, шейъ гулуф суман аве. Хьин учIайве социальный сетариъ, гъургъа багу-кIиларихъай, хъуттурфанде гьер джурейин ишкиларихъ, видеобурихъ, цIае хабарарихъ. Аме фера дахьучин, сеIетихъ, дуньяйин гьавайихъ хъуланди хьунара, фадихьайдава гъиливас. Телефонар хьухаб, алтухъ телевизорарихъ хъуттурфанф авейдава. Ккане кину, мегIни аттивуна хъуланде.
Занг акьуна гъургъас, ке гьакIанф хьунара телефон фадаваф садра адава: хIаф-бицIиф, Iуссеф-джигьилф, Iабаъ аме шиникквдисра кехIей сеIетти дадан, бабан гъилив фая телефон кканве. Чипписра, ул дархъагунас, ке удигьай ягIарве мигI гIалиханас. Хурубаъ, ликIибаъ Iешкъ авейдава, телефон ягIархьубаъ дегьен. БицIиттар элдетмиш акьас ппара задар ахьасра ая мисаъ. ХIаттари, чаб бизар дакьас, ахъихьуна мультикара, йина, телефонра аркьа чиппин курар.
ЯгIайин ягъанис магърибдиас машрикьди рехIетди гъургъас ве сад сайис аргвай, лиркIенди, йирхIуна дембедан гьикас ве ишкил.
Ме читин вахттуни хурай байирдиъ ая шиникквдив телефон фаяхаб, дадар — бабарин йиркIвар сакинди аве, нае вегIдайи кканчинра хабар гъуршанде, нандиъ айчин, фи аркьайчин, шиникквдира хIеракат акьуна занг аркьа учис кумак герек хьугуна.
Iайвеларихъас гъургъучин, ке хIа Iайвел э, ягъна Iуьш гIачахъуна, шиникквар дурухIай телефонариас адайчIуб. Гьалдин джигьиларис, бицIиттарис телефондала сара фера даргвахIела, хIаттарис гучI ве, мебурин ахир фиштти хьасегьан пуна.
Нандик кканчинра хурас ве мегIлумат, фидегьен хатIа, зарар вейчин инсандин джандис микес. Инсанарис фачатас ккандава ме кардин зарафатсузвел. Иджвеларихъасра идеф хьасе. Хъара зарар кея инсандис телефонди фартая радиацикес, мигьас чIукь хьунара эхIттият акьас, алтухъ джибинариъ икIуна ккандава телефон, гъархьагунара кIилихъ ахъийина ккандава, бицIиттарилди, Iабаъ аме шиниккварилди кьацIра йина ккандава. Фас пучин, алтухъ ирккра бегьем дахьуная таза джандис мертти гудж ирцIанде. Нервная система чIир аркьа хIаттаринра, бицIиттаринра. Нагагь са сеIети дехIера интернет хъадихьучин, гуг гIачахъуттар суман аруцай, хъелар алгъаве.
Хъара ппара чIирхIевел э, интернетиъ аядегьен Iайвелра, иджвелра аргва хIаттарихъай барамбарди шиниккварисра.
Гьемиштти идегуна, ке удигьай хIаттари чиппилас башламиш акьуна кканде, алтухъ лазимвел адавай телефон гъилигI дакьас. Хабди бицIиттарисра ягIар акьуна кканде мин муфиIетра, зарара.
Луиза Гусукаева
