Исан якьу вахтт аве: Iурд, хьид, гIул, цул. Гьер са вахттунихъ хъая учин Iеламатар, луьгIматар, девлет–баракатар. Хъая учин гьер са вахттунис хъудуьхьуь, герек иде курар–лихунар. Курарихъас гъургъучин, мебур ме вахттунихъди, те вахттунихъди хъучихьубан аслувел хIисаб аркьа ке ппара тIабиIетин гьавайилас.
Гьавайилди ке Iайи тушкин вахтт исан Iурд э. Байирдин курар адавай хулариъ экьуна аргвайчира ке четинвел, загьмат алдеяфра Iурдин курарил э. Гьелбетта авалдин вахттари хъара ппара.
Гьалдин инсанарис, нагагь чаб шагьурариъ аяттара идехаб, алтухъ Iурдин четинвеларикес хабар вейдава. Iурд багу верегуна мебурин гIезаб ве Iари Iурдис аликIас ибгIа кан-лек хIезур акьуб. Мебурис аве хIезур ибгIа хал, ибгIа хьед.
«Чай духаттис шаккарин тIем фиштти ягIархьасе» агъаф суман, мебурис хIурарин азиятарикес хабарди авейдава. Ме иджвел э мебурис шагьурдин. Сасра багулихъас фикир акьучин, шагьурдин гьава дараматаригьас, гьер джуьрайин заводари, машинари кум фартай чIир аркьая гьавайигьас, Iурдин ухьтанвел мебурис аргвайдава.
Iурд уч – исан вахттарикес суьхIуьрдин вахтт суманфе. ХIурин мукьариъ мин суьхIуьрлувел кIилди гъилин чангаъ аяф суман аргвай ве. Угъуная ибхь кIилди дуяйил алчахъу джагвар лехIеф суман аргва. ТабиIет ме лехIефин кIенакк гъархьу хIисаб ве хьидин ибгIа ягъар адина уч кегъикасттегьен.
Ул йирхIуна куьчабуриъ ая ибхьин пусар, джагвар хукIара аликIуна дуяйин чавушарна вакилар суман гъузуная гьава кIурар, хулар, баябан хуппурар, чулар агугуна, хиял ве ме ибхь мусра е уьцIасттава, е найчра гуланасттава пуна. Амма са-Iу ибгIа ягъ хьухаб, бицIи-бицIи уьцIай рекIв аттархьу шушабур суман кIутIкIутIаяр кедагъуна аве гъвадарикес.
Завариас пеI-пеIди угъая ибхь агухаб, инсандин фикир ве яраб мебур гьина адархъаттар э гьан пуна. Iуьшан багамис аязи гьер джуьрайин накьишарин ишкилар ата тIагарарин шушабурик. Мебурин ухьтанвел агуна, шиникквар лап муьхIтал хьуна шад ве, чаб хIачархьуф суман ве Iурдин хIикатигI.
Кканве хъара шиниккварис гIешкъунис жиркь-жиркь атай ибхьигI гIаруцас, мурхIарил экьуна цIухалаяр акьас. Чиппин аруцубаригьас, гьуккубаригьас аязин, мекIелан гьич хабара кегьей вейдава. Мебура тич акье. Хъара Iайи ахъутIуна аве шиникквар ЦIае исан хIаягъахъ. Iурдин вахтт хъучадиф хабар ирцIанде мебурис ме хIаягъ багу хьубахъасра кегьей.
Э, бицIиттарис кьацIра кIвалас давере дурахIелар, уйинар, хIаягъар Iурдихъ ппара хъая.
Амма хIа инсанарис загьматара алтухъ ве. ХIурин мукьуйиъ яшамиш вере инсанарис Iурдин батIарвел фиштти аларгвайчин, гьетиштти мин четинвелра аларгва.
Ккулинвел хъадавай лихан инсандис загьматра ве, загьматин хIекъи гъилиди адигуна, кIилди бизарвелар кIваласра ве.
Малариъ гIешкъар аяттар, хIуькуматин курар фаяттар Iурдана хIурариъ экьучира, аме пай идемарин ве шагьурариъди лиханас. Хулан кар, илгунфра къекъефра алчархьа хумбарил.
Мал–чаравайис IуькI–кьал, пичиъ агъикIас угаф ахъийина авейчира, мебур ишламишра акьуна кканве. ДехIела кара ппара алчархьа.
Iари са маларихъна пичихъ ахъаджихIубра рехIетин кар дава. Малдис ккехъуна, фурд ккедихьуна, хьед йина кканве Iурдана. Джикъе ягъара хьугуна, хьибу тIунис салаъди ачаверехаб, гьате кIилин ягъ салаъ аттархьуф суман ве. ДехIела инсанар хьудегьен алучIа Iу тIун акьас.
Хъара иджи э нагагь вахттуни файшуна латалахъди хьед йина гъас верехаб. Фас пичин аве лишттин ягъар, малар адику вахттуни латалаъ тIинкIра хьед адаваттар. Е нецIухъди гьикас вейдава мебур. Нандиас файдина ирцIанчира ягIарвейдава мебурис хьед.
Авала маларис ирцIан хьед кедавай, хулаъ ишламиш аркьая гьер са тIинкI хьеттинра хъархъай гъарефи.
Кан Iуьччанас, Iеле ямаг акьас, чайдан чайин руьхьес, хулан мерттхьун акьас, джандин мерттхьун акьас зейдайи кканверефи хьед. Эгена хулан хизан хIа идехаб, хъара ппара. ЦIайин кара ппара хIа и. Са хулаъ аверефи пич. Джалла хизанара завал хьуна эркьвай и гьаме хулаъ. Алгъурзанфи Iуьшуйра пичил, цIа кеттдавес. Хулаъ бицIи шиникквар аяхаб, хъара цIуппе къаравулвел аркьай пичил.
Гьал хIурариъра авалдин четинвелар андава, алтухъ цIа аркьаттар андава. Хьед гъареттар нагагьра аргвай андава. Малара са пайуни ухIай андава.
Удигь вахттарихъ хъуттурфуна аязарна ибхьера кегьей лап чIукь э.
Зас кIвалде зе бицIи вахттари фишттин хIа ибхьер, мекIер авереф ичин. ХIунис хуная урчра агъагъарефи пичин багулихъди. Садпе Iуьшуй салаъ атучин, ругъуна кIес гучIай. Ме вахттари салаъра батIарди ибгIа аве.
Са чIалалди, Iурдин ке хIа кар сагъ-саламатилди Iурдиас мал-къара аттивубна, хулаас ибгIавел кам дакьуб э.
Салихат Малагусейнова
