Гьер инсандис фи э Iуьмурдин багьаф пуна хабар гъушухаб, алтухъ фикирар дакьуна пасе хулан хизанар пуна. Садпеф уч хе хизан, Iудпеф хабди учин иде хизан. Хъара багьа э гьерттис чиппин валадар. Хулан хизанарин баракат, девлет, ухшарвел шиникквар э. Ппара хьудегьен хъара хIа девлет э. Агьал ппара шиникквар хъая хизанар лап ха зурбабур суман ве, амма, фикир акьучин, авалан вахттари хIа пай хизанар миштти и. Сад мишттин хизанарикес яшамиш вея Миссиарин хIуриъ.
Раджабов ХIуьсейни Гасанович 1932 иса хуф э, мин хизан Раджабова Саният Юнусовна 1939-пе иса. Мебур Iудара хIа хизандин валадар и. Iударин дадар-бабари колхозарин курар аркьай дуламишвел аркьай хьуне. Ппара азиятар, зулумар, гашар, мекIер алчархьуне мебурил. Гъайшине хIуькуматиъ душман немцарихъай ке хIа дегIви. Мин дадра, хIуриъ ая идемара — джалла файшуне дегIвиди, илгу шиниккварил алчархьуне хIаттарин курар. ХIуьсейни ерчIу исан шиниккв и дегIви башламиш акьу арайи. Яракь фацанас мехIелди бицIиф идехIела, мил алчархьуне колхоздин лихубар. Ме кардихъас мис йиная гьер джурейин савкьатар, джавизар. ЯгIара, хIуькуматин хIаттин ттуранихъас гьер иса мис гьика мубарак аркьа кIеджар. Саниятан дадра, хал ацIу шиникквара хъай, файшуне дегIвиди. Сара мидас рукьуна адава. Гъилив етум шиникквара фай, фи кар гIачархьучин аркьай, чарабур аркьай хьуне баба шиникквар хIа акьас. Яшар гьуркIуб-гьудуркIуб дагъай, мушттарибур гIайчIу арайи, шуварис ирцIанди ахьуне мебур баба, самуз учис реIет хьасегьан агъай. Миштти, махьтабиъ хурай ами Саният шувас вере вахттуни. ХIуьсейнира хIа классариъ хьуне гьете вахттуни. ХIуьсейнин дада, Типпигъаъ махьтабиъ хурая шиниккв хулади рукьагунас, акьуна маслихIетар, хIезур акьуне мис сус. Гьете авал варха вахттари, мебурин цIакIинил патталас ади гIалашувар ахьуне 40 инсандегьен. Те вахттари ме лап муьхIттал кар и. Фай хIейванара, адине мебурин дадан хатириас. Акьуна ХIуьсейнис хизанара, джуре акьуне мебур. Миссиъ «Меджикк» агъа усаъ, Iудари чиппис чарабур аркьай, ккийине мебури хал. Сагелай акьуне чиппис экьвас са хал, хабди бицIи-бицIи афаркьай, арайил акьуне чиппин хизанарин муг. Мебурин хизандиъ хьуне 11 шиниккв, 6 рушна, 5 кIиркI. Хизанара хIа хьуна, лихубра ппара алчархьуне мебурис. Санията колхозариъ дояркавелар акьуне, хабди махьтабар мерттар аркьа хIуькуматин кардил хьуне. ХIусейни, уч хIа хьухаб, кIилин Iуьмур ушуне машинин рулухъ. Те вахттари хIа курарил але хIекимарис далара машинарихъ хъаттарис ппара хIуьлмат авейи. ХIекимарил далара, мебурил ппара алчархьайи инсанар. Мисси хIуриъ машин хъаф ХIусейни и, мил алчадархьаф авейдавуйи. Учин хIуькуматин кардигьас мугьлат ая вахттуни, ми джемеIетин гьерттин тIалабар арайил аркьайи. Хулар аркьаттис гъванар, ругар, герек иде кур-тахтта фадайдеф хIуриъ андава. IуькIерин вегIда хъучади арайи, михъ нубат хъихьуна авейи инсанари. IуькIер, нехъвар, курар гъай авейи. Кьимат йитти йина, дайиттис хуьлал акьуна вейи ме хулади. Сае машинар адава вахттуни хубджи сусара гъас алчархьуне мис.
Айчира, Iеле гунира къафун кьитди уйи вахттуни мебурин хизанарис авей фи кканчин. Фас пучин, РАЙПОйин машинихъ шейъ гъай кар аркьаф ХIуьсейни и. Хабди хьуне ме Электросетин машинихъ. Мисаъ кар акьуне 45 иса. Са багьанара адавай, иджи кар акьуне пуна, кардилас айчIва вахттуни, мис савкьат акьуне учин гъилив фая машин. ЯгIара, герек хьу арайи, ихьуна хут верегъилди ая машин.
«Фиттил э хизанар гъурзанф пуна суал йи вахттуни, ХIуьсейни, алтухъ фикир дакьуна, агъа сабур э пуна. Ке удигь гьахьуна кканде сабур, хабди хIуьлмат, нуьхIуьбат, читин вахттуни гъил йирхIуб сад-сайис. Ягъ-Iуьш, иттар-угар хьу арайи сад-сайикес кканеф майил э.
Агьалдин дунья, авалдин вахттарив фачикIу арайи, лап рехIетин дунья хьуная. Шиникквар хъая хизанарисра ппара кумак ая хIуькуматикес. Пул къазамиш акьас, шейъ гъушанас ппара рехIет хьуная. Чин авала, минат-хатир аркьай, верефи са шейъ герек хьу арайи тIалаб-лама аркьай. Зас кIвалде, са шалвар гъушуна уйи зас, зун те, Iуьш хьуф, дуз акьуна ахуникк кичикIайи, багамис ути йирхIуф суман дуз хьас. Гьал фи кканчира булди ая. Хъара идже хьурай инсанарис, джигьиларис, ислехIвел хьурай», — пуне ХIуьсейни. ЯгIайин ягъас ХIуьсейнихъна Саниятахъ, чиппинттар кидавай, къана якьуд хуттуларна хьибцIур хуттуларис хунаттар хъая. ХIуьсейнин чIаларилди, джандин сагъвелна гьме шиниккварна хуттулар э учинра Саниятан ке хIа девлет.
Луиза Гусукаева
