Дагъусттан! Ме гаф унихьугуна хье йиркIвар сувариласра гьава ве. Уч хьасра ппара Iеламатин мукь э ме ус. Ме э хье Ватан! Хье дадарин дадари са хьиму несилар, тукар суман алгъавей алайшу мукь. Хье тухумарин игитаринра кьехIеларин макан. Дагъусттандин халкьар мус хьучира ппара зурбабур, гьунарлубур э. Хъатт дартIай ахъакьас хьасе хье халкьарин зурбавеларихъас.
Iеламат э мисан халкьарин гьунарар кидавай хъара табиIетин гьунарар. ТIабиIети мисаъ завал акьуная ухьтан сувар, хIуьлин хьеттар, мертте нецIвар,арандин майданар, якьу багулихъ гъазе дарар.
Дагъусттан уч гьава суварин, дагьарарин макан хIисаб аркьа. Амма хIисаб дивугуна, кIилди джиларикес ерхьцIур процентилас вартт аран э, бицIи пай дала дава сувар. Хъара муьхIтал э са чангаъ адегьен Дагъусттандин халкьдигI гIаядегьен миллатарил, мебур джалла сад хьуна дуьхьуьна яшамиш хьубал.
Дагъусттандин тарих хъучучIухаб мич ме гIачархьуная къайилас вартт хIуькуматаригI. ХIуькуматар пугуна, авалдин вахттари мебур бицIи – бицIиттар и. Садпеф мебурикес Кавказская Албания. Те вахттари хъучадивуна персара чиппин хал-мукь ухIай дегIви акьуне мебури Александр Македонскийдихъай. Лап авалдин хIуькумат идехIела э Кавказская Албания инсанарис алтухъ кIвалди андавафра. Дагъусттанар мус хьучира чиппил душман хIевалат хьу вегIдайи зурбадалди джуваб ирцIанди вардишттар э.
КавказдигI Дагъусттан арайил хьуна къанна муя миллион исарихъ хъучархьай э. Археологический раскопкабурихъ хъуттурфучин, ке авала некьвариъ икIу инсандин иркар са миллионна якьу верш асираринттар э.
Дагъусттандин халкьарин зурбавелдихъас, йицIудпе асирдиъ Iерабари ттур йине ме усас «Земля Трона» пуна.
Азияйин пай э пунара хIисаб аркьа Дагъусттан, Фас пучин, мин гъванкIар багулихъас вея Европпайин дазу.
ЯгIайин ягъа столица э Дагъусттандин Махачкала шагъул. Ме ттура нехIекьди дава шагьурдис йинаф. Даъусттандин революционер Махач Дахадаевахъас э. Хъара кьилди хIуькуматис ягIа ватандин хIа дегIвийин ке машгьур ишкилик кея хье ватанагли Абдулхаким Исмаилова Рейхстагдил пайдагъ гъадивай.
Хье эрайин еридпе асирди Махачкалайин ериндил алдиа уйи Хазарский царствойин столица иде Семендер агъа шагьур.
Учик кетаф дахьучин ппара сакин мукь э Дагъусттан, нагагьттан учик кирхIучин сакин акьасра ппара читин э мебур. Хье дагъусттандин гербуниъ ул ачатухаб, хьес аргва мисак гъил гъилис йирхIу ишкил. Ме агъа чIал э хье хIуькумат ислехIвелдихъди э пуна. Хье халкьара ислехIвел фаяттар э.
Сад-Iуд аве Iекьул кедавай, нашивелди даваттар аркьаттара. ЦIеIудпе, цIехьибудпе асирарихъди мисаъ ами са Iу хIурар Iуьрус диндиъ аттар. Амма вахттар ккеттвередегьен джалла Дагъучттанарин дин хьуне Ислам. Ягъ ягъалас диндин хъара цIуппе ве хье халкьар. ЧIукьар – музар ая мисаъ Iуьрусар. Россияйикес садпе мукь фая Дагъусттандив мазгитарин ппаравелдира хIедждалди ушубахъасра. Ппара ая мисаъ тамашин курара, тамашин ухьттан мукьара.
Кавказдин дагьарар ис – исалас 1,5 сантиметрин вартт гъайша. Ппара ухьтанттара хIисаб аркьа хье дагьарар.
Дагъусттандин Кубачи агъа хIур Россияйиъ садпе мукь рукьна, арса къизил художественый обработка аркьаттарикес. Мисаъ даркьа джуьрайин ухьтан задар адава. Авалдихъас мич мисаъ аркьафи ке читин доспехар, ханджалар, капурар, бронзовый хIуьягар, чирагъар, ифан къабар. Хабди мебур акьас хъучучIуне барут ата яракьар, хумбарин захрафабур, арсуран къабар акьас. Ая ахттилатар, Александр Македонскийдин шлемна, Александр Невскийдин щит Кубачиъ акьуф э пуна.
Хье Ватандихъ хъая 6475 культурный наследин объектар. Ме кардихъасра хьин садпе мукь э.
Гъили икIа ке бицIи кьуран мехIелди ухIай ая Дагъусттандиъ. Мин эессин чIаларилди, ме кьурандин якьу верш ис э.
Хье Дербент шагьур кIилди дуьяйиъ ке авалдинттаригI гIафе.
Къуруш агъа хIур, Кавказдиъра, Россияйиъра, кIилин Европпайиъ ке гьава суварин хIур хIисаб аркьа.
Дагъусттандиъ ерхьцIур миллат гъил гъилис йирхIуна маслихIетилди яшамиш ве.
Ке ухьтан кьвадилкьванар хIисаб аркьа Дагъусттандинттар.
Сулакдин каньон, хьед алайча мукьар Чараурна Тобот, Самурдин дар, Бархан Сарыкумра ппара ухьтанттар хIисаб аркьа.
Хье ватандин ухьтанвеларихъас гъургъуне агъай ккидиркIвадегьен ахъакьас хьасе.
Салихат Малагусейнова
