Ахьуне агъа авалдин вахттари хIурин мукьуйиъ са ХIеджи идеми. Уч хьуная ме гъилиъ, хулаъ батIар девлет, баракат ая инсан. Девлет алтухъ вередегьен сур цIуьппеттар вейчинара михъ е чIиревел, е цIуьппевел хъахьуна адава.

Са пеша хьуная мин — гъилин ачухъвел. ХIуриъ, багв–къирагъиъ аядегьен гIеджизарис учивас аттрукьа кумак аркьай хьуная. Iудпе пеша и мин учис мугьлат ккерхьудегьен кегIбайилди ХIедж акьас ушуб. ДехIела и мис ХIеджи агъафра.

Хъахьуная михъ са кIиркIна са руш. Рушан ттур и Перихалум. Ахьуная мин хулаъ Iу лукI, бабна кIиркI. Баб хьуная хулагIан кайвани, кIиркIра мал къарайин эл-аягъ аркьаф.

Ягъарикес са ягъа хаб учIуная дад учин кIиркIра хъай рекъуьъ ХIедждал вес. НасихIет акьуная дада рушас.

— Мигин дадан, чин адава пуна вун ве эхIттият фадимихьа.

— Идеми суман кIил ухI, зе чи, — пуная ччуччура.

— Чун захъас фикир маркьа. Зун дахьучин садпегелай дава сатти амилгванди, – джуваб акьуне руша.

Хулаъ Iелеф аркьая дишагьли ягъди учин кIиркIас агъай хьуная, гьаме хулан сахIибдин руш вас хьирди фаша, хьин лукIвелдиас аттархьасе. Гебур девлетлубур э, зас ге адесттава, руша весе пучира, дадана ччуччу йисттава агъай хьуная кIиркIа.

— Вун рушагьди гьучаях, эгена ге вахъай удукъучин, руш рази идеф хIисаб э. Руш рази идехаб, дада чара адавайра ге йисе, – пуне баба.

Са ягъа джалла хIуьппехъенар, малархъанар чиппин утагъариди ушу вахттуни, Перихалум ададине хIеятиди джуькIуьл джикIенас. Михъ джинди ахъихьуне гьаме кIиркI. Рушас ме хъаяф хабар хьугъилди, аларцуна гъилив фая гаджин ихьуна аргIуне мин гуг.

Алархьуна иъра адине кIиркI бабалди.

— Гьал фи джуваб йисе хьин, Перихалума кIилди ахъакьасе учин дадас.

Хабра акьуна Iу макурдин ахттилатра ягIар акьуне баба кIиркIас, фиштти гьударкуна ахъаркьайчин рушан дадас ме кар.

ХIеджра акьуна, рукьуне дадна кIиркI. Мебур хулахъди багу вей агуф, лукI гьучушуне мебуригьди.

— Хвашккелди-сафагелди! Рукьунев чун? Чвас савабар ликIирай, – пуне ми.

— Я, леджбер, вас акьуф фи э? КIил фасе алитIунаф? – хабар гъушуне мифас.

Мера хIеракат акьуна ахъакьуне баба ягIар акьугъилди.

– Сад ачавей, сад аттвей, ацIуна авей Перихалуман хал инсанари. Фас аркьафе вун лишттин курар пухIела, ихьуна учин гъиликк кичархьу гаджин аргIуне ве руша зе кIил.

Ме ахттилат унихьуф, ппара даккан хьуне дадан йиркIурас. Гьикуне учин кIиркI, файшуна даради, луькI пуне чи. Зун хулади адигуна, зас тин лек дагурай пуне хулаъ. Адина чу хулади са чIалра дапуна файшуне чи, алийина хIейвандил. Чи кIес къайил хьундава чу. КIине пуна, дараъ атуна, адине ме.

Вахттар ккеттушухаб, аттархьуная даради гIурч акьас са къунши вилаятин джигьил паччагь. Алчархьуная мис Перихалум, гашила, мекIила экьуна са кIуранин кIенаъ. Фи э, фи дава пуна хабар гъушугуна, ахъакьуная ми учин кIилил алчархьу дуьшуьш. Хъай Перихалумра адине паччагь учин хулади. Учис руш кьабул хьухIела ми бабас пуне:

— Гьаме зе кьисмат э зас джикIиф, зун ме хьирди акьасе.

Акьуна са гурлу цIакIинра, арайиъ ппара нуьхIуьбат-хIуьлмат ая хизан хьуне мебурикес. Iуд шиникквара хьуне мебурихъ. Хулан курарисра, Iекьулдисра кьадар адавадегьен хъучуркьу дишагьли хьуне Перихалум. Паччагьдисра, паччагьдин бабасра ихьа-гъуша мукь адавадегьен багьа хьуне ме.

Са ягъа кIвал хьуне Перихалумас учин дадан ватан.

— Паччагь, вун сагъ акьурай, пуне ми. — Вун рази хьучин, зас кканде зе дадан хулади вес вунра хъай. Зе матлабе, даданра ччуччун удигь дузвелдин аран-къаран аттивуб.

— Хьурай, — пуне шува.

БатIарди хIезур хьуна вере ягъа шувас са тегIде кар аттархьуна, ме даверегъилди хьуне.

— Вун хъадай зунра весттава, див хьин сасра ягъа весе, — пуне хьира.

— Ваъ. Мидегьен хIезурвелара акьуна душуна идже хьасттава. Зун вун хандин ханум суман рекъуьл акьасе, — джуваб акьуне паччагьди.

ХъитIуна учин хIа вакилра, хъучикуна аскерарин кьушумра, хъай Iудар шиникквара рекъуьл акьуне мебур. Хьуне Iуьш. Вархайихъ атуна аскерара, паччагьдин вакил хъай Перихалумра, шиникквара экьуне са гьава кIуранин кIенакк.

Iуьшанттар акьухаб, ме вакилин йиркIураъ чIире ният ирхIуне. Мин ниятикес гIеян хьуна Перихалум кIуранин кIукIулди агъархьуне. АдайчIв лидас агъай бала хьуне идеми.

— Лагьа вун аладайчIучин, зун ве са кIиркI руккасе, — пуне ми.

— Iудара руккучира алайчIвасттава, – джуваб йине Перихалума.

Сайихъ сад гъархьуна ширин ахуник кея кIиркIара руккуне, амма дишагьли учин чIалалас алдучIундава. Уч амурдиъ ачархьуф, аларуцуна хаб адине вакил хъай кьушумра.

— Нахьи Перихалум? Шиникквар? – хабар гъушуне паччагьди.

— Зас ягIайдава, дарагIди гIачушугъилди джин суман гулуне. Дахьучира дараас джикIи дишагьлиас фи аттархьасе, – джуваб йине ми.

Перихалум джикIине учин дадан са Iуьссе хIуьппехъендис. Ахъакьуне ми учил адидегьен ягъарна Iуьшар. Фачийина идемарин кунара ухIай хьуне ме хIуьппехъенди учин хулаъ, мин шуй аттархьасттегьен.

Ппара пушмалди хъай учин вакилра ушуне паччагь учин хизанарихъас руцас. Руцай, руцай аттархьуне мебур Перихалуман дадан хулади.

ГIалашувар адиф, ХIеджи руккуна хIубра акье агъа батIар Iелеттар. Фи э ве дарди–бала пуна хабар гъушугуна, паччагьди ахъаркьа уч фуш ичин, гьинахъас руцаяфичин, фиштти учис Перихалум джикIинчин, фиштти учи дадан хулади рекъуьл акьунчин.

Перихалуман ттур унихьуф, дадан йиркIураъ сагелан Iуьр архьуне. Хабди джуваб йине, учин руш кIиная, андава пуна.

— КIина адава, гьаме Iелеттар джалла зе хьиран гъилинттаре, — пуне паччагьди.

Ме ахттилат унихьуф, Iуьссе хIуьппехъенди джалла раккар фушра аттдавес хъикIуне. Перихалума алдахъуна учин хукIра уч агвар акьуне. ХIуьппехъен хъучучIуне нае кар фиштти ичин ахъаркьай.

— Агь, — пуне дада, — шиниккварин Iумурдихъасра кегьей ламус масса дае рушан кьимат зас ягIархьундава. Гъил гъушан, зе руш, зун батIуле, — пуна, укъуне рушан гардандиъ.

Ме карди хьес агвар аркьа фидегьен Iайвел кейчин инсанарин макурдикес.

Салихат Малагусейнова