Исан гьер са вахттунихъ учин аркьа курар хъая. ГIулин курар Iурдана акьас вейдава, хьидин курар цуланара. Вахттунин вахтт ая. Цулин курар алтухъ э сае вахттунин курарихъ хъуттурфуна. Цулана тегIди кеве Iурд верегунас хулахъди алчагъас байирдиъ ае мехIсул. Фас пичин гьавайи ае хIурариъ мекIер дахи ве, цулин ягъар кими Iурд алчаве. Инсанди учин багайин ягъахъас фикир акьуф суман, салаъ ае мал-къарайихъасра фикир акьуна кканве. Iурдана мебурис ккерхъа сумарихъас, IуькIерихъасра къайгъу акьуна кканве. IуькIер акьубра рехIетин кар дава, пай хъаетти паюниас уца IуькI алдехаб, давайчи са фур тидас, сае фур мидас аркьай чарабур аркьа.
Гьер иса цулин са вахтт фацуна пай аркьа инсанарис гIарар — мал-къара хъаяттарис Iурдис IуькIер аркьа мукьар. Авала пай джаллайис ирцIанфи хIуриъ яшамиш веядегьен хозяйствобурис, малар хъаяф, хъудаваф дапуна. Гьал хъуттурфуна мал-къара ухIаттисдала ирцIандава.
Фикир акьучин, ме Типигъарин хIуриъ ппара четин э ме кар бадалди. Фас пучин мисаъ идже уцас вере суман чIирар ппара адава, вархайиъра э аяф, сае хье хIурарихъ хъуттурфуна. Вей дарукьадегьен манзили ушун кканве хьилаба верехаба. Эгена машиниъ ай вейчин рехIет ве, амма зе фикирарилди, джандилас гъил гъушуна вереттаре машинариай.
Алдалас верегуна, мукь мукьуйихъди рукьасттегьен джан фатас вейдава. ХIурилас ацуна гьавайи э ме рекъ аяф. Рухаас верегуна, са бицIиди йиркIурас рехIет вейчинра, амма джан хъучаттурттанде рекуьъ ая уркIарихъасна багIарихъас. Гьер иса ттарахттурди рекъер батIар аркьайчинра, удигь иса акьу рекъер вере исасттегьен илгвандира дава, тегIде угъали ярхар адайхьуна.
Фидегьен рекъуьн кар четинди айчинра IуькIер дакьунара экьвас вейдава. Гьилиъ манат аятти, аркьа эесси хъудаватти, IуькIер гъушунара эркьва. Амма сасадарин фикирдалди манат йина IуькIер гъуландала, агъзурпай рехIет э нис, чIам, некк гъушанас, кьацра малра духIуна. Гиштти идегуна гIарариъди вере инсанра ппара андава.
Авала багамикестти дахи хъацIуна авейи кегIлайихъ инсанар, алгъавере машинарик муш кей, машин дахьеф хьилаба вейи алгъихьуна гIунинкIилил Iуяра. Те вахттари машинара ппара адавуйи, джалла ахъун сайин машиниъ аркьай зарафатар алгъавейи. Рекъди вей гьер паянигь гъатай, чукь-чукь аркьай Iар вейи машин. Вахттара алттве инсанара духIуба ве, амма ме паярин ттурар аф агъилди аме. ЯгIара нандиъ че пай аяф пугуна, мукьуйин ттур пуна ягIар акьас ве. Гьер мукьуйихъ учин ттур хъая: Ухьтан гIар, БехIин сув, Вартти, Ади IирIе кум, БармутIар, Зулер гIар, ГIуниндал, ШайтIан сув, Ахиран паяр, Iуьрус IуьчIалар хъара саебура. Мисарис ттурар гьакIанди йинаттар дава, гьертихъ учин тарихра хъая.
ГIарарин паяриъди алгъадихаб рекъуьн четинвелра кехIей кIвалас ве, гьеле гьавабурин ухьтанвелар аргвай, батIар гъазе чIирар, гьавайилас аргва дагьарарин кIукIар.
Абкьанин гагь хьухаб, джалла паяр багулив фая эессибур завал вейи шалвавел ккетас са усал, сив гьатас пуна. Аркьай хабарар, эхъер, сад сайикес зарафатар элар ккертайи. Рекуьн кар четин идехIела сасадар акьуна чардахара эркьвайи Iуьшар аркьай.
Авалдин вахттарихъ хъуттурфуна гьал машинара ппара хьуная, IуькIер уцубра илгун хьуная. Те вахттари дерецилди уцайичин, гъадар ккевей уйинар аркьай, гьал хIуькуматин машинкабур хьуная, хут ихьуна уцаттар. Ягъан-ягъан уцуф завал акьухаб икIуна УАЗ машинариъ хулахъдира гъа, авала суман гъатай андава хIа грузовой машинариъ, икIун гъас пуна. Хулахъди файдехабра IуькIер ачахъубан кар андава, гьал аркьа тюкер. Тюкер акьубра рехIетвелра э маларис керхъаттарис, хъара ачархъа мукь хъудаваттарис цуппевелра э арукьагъилди кичикIас.
Идехьела э агъаф, гьер са кардин Iайвелна иджвел ая пуна. Инсандив учив фикир фай кканде фиштти акьучин идже хьасегьан пуна. ХIурариъ ая чIирар, мукьар — инсанарихъ хъая девлетар э, ягIай кканде муфеIэтра кеттивас.
Батитай Габибулаева