Хе чIал гьер са миллатис тIабиIети учин ппаттайиас багъиш акьу ке багъри савкьат э! Ке цIуьппе, дериндиъ ая мерI э! Гьер са хизандин яхI э! Гьер са инсандин йиркIв э! ЙиркIуран дарман э!
Дуьньяйил аядегьен чIаларин ахтармишарихъ хъуттурфугуна хьес аргва, ттиан исалдегьен джилин варттал гьерттин нугъатар кей хIисаб дивуная ери агъзурна са вершна гIуьфцIурна сад чIаларин джурабур. Мебурикес дуьньяйиъ ке ппара инсанари ишламиш аркьаттар наябур э пучин, мишттинттар са ягъцIур чIал ая. Ме чIаларилди хье саяратин хьибу пайунин Iу пай джемеIет гъургъаф хIисаб аркьа.
ЯгIайин ягъас мебурикес хьибцIурна Iу чIал, са нугъатракегьей гIачидихьуна хIисаб дивая хье са бицIи Дагъусттандиъ. Гьелбетта ме миллатар ая бицIиттара хIаттара.
Зе миллатин хе чIал агъул чIал э. Ул ачатугуна гьер са миллатин арайиъ учин чIалас зурба кьимат ая. Гьемиштти агъуларин миллатисра учин хе чIал ппара багьа э. ЧIал миллатин Iегв хIисаб э. Фас пучин, гьер са халкьдин учин чIалахъ хъуттурфуна, мебурин гIедатар, тIебеIетар, хасият ягIар акьас ве. Вахттар ккеттвередегьен хе чIалас алтухъ фикир ирцIанди андава.
Раккаригь гьучархьа бицIи шиниккваригI нагагьра кегьей хье чIалалди гъургъаф аргвайдава. Джаллабур гъургъай аве Iуьрус чIалалди. Авалдин вахттари миштти давуйи. Махьтабиди ушухаб и ягIарвереф Iуьрус чIал. Амма ягIар хьучира чаб чиппин арайиъ гъургъас ишламишра аркьайдавуйи. Зун фикир аркьа, удигь кIил акьуна гьаме захъас гъургъучира, ме кар асуллу идеф дадар-бабарилас э пуна. Эгена гьер са дадана баба учин хулаъ ая шиникквдис Iекьул йина, къадагъа алийина ме кардин иджвелна Iайвел ягIар акьучин, шиникквари фацанасе. Гьер са хизандин гIанаъ хе чIал багьа хьучин, кIилин миллатин арайиъра учин чIал багьа хьасе.
ДехIела джалла миллатари са фиттихъра хъуттудурфуна учин хе чIал кьимат ягIай ухIуна кканде йиркIуралас гьадартай. Байирдиъ нае чIалалди гъургъучира, хулан гIанаъ хе чIал ишламиш акьуна кканде. ЧIал адавай миллатра ахьасттава. Хе чIал гулучин ява-яваштти миллатра гуланасе сасра миллатарихъай гIачахъуна.
Алтухъ фикир хъадава инсандин хиял хьасе гьакIан гафар дала дава пуна. Амма гьер са гафунин мегIна ухIугуна э хье чIалра арайил амилгванф. Гьер са инсандин ахттилатин гъавурдиъра архьаф. Гьер са гафунин мегIна ухIуб кедавай, ме мегIна чиппин кегъархьай аме несиларихъди рукьас акьуб э хIа гьунар. Нагагь батIарди фикир акьучин, хе чIалан багьавелди э гьер са миллатин мерIера цIуппе аркьаф. Гьер инсандис учин хе чIал ягIагуна миллатин арайиъ нуьхIуьбатра ве, инсанарин чаб чиппин арайиъ хIуьлматра алтухъ ве.
Хе чIалахъай хIа инсанари хьес ирцIанде чиппин Iекьул, гIедатар, гIилми. Чиппис чIал ягIагуна ахъаркьа мебури чиппис ягIа хIикатар, шиирар, авалдин ахттилатар, аркьа хье чIалан мегIнибур. Зас ппара кьабул ве учин чIалал йиркIв але инсанар. ЧIал ягIар акьас гIешкъ аяттар.
Зе агъул чIал ппара ухьтан, ширин, зе йиркурас нуш чIал э. Бина хъая михъ хье сувар дегьен хIаф. Джигьилари джуре чIалар хьимуд ягIар акьучира, хе чIал мусра фадихьуна ккандава. Хе чIал фадихьуб инсандин ке хIа алчагъвеле.
Хьин гьертти хье валадис хе чIал кканхьас, ягIархьас бицIи ами димари гебурис хе чIалалди хурай кканде. Гебурихъай хье чIалалди гъургъай кканде. Миштти хьучин валадис учин хе чIал ягIархьас ппара рехIетра хьасе. Хабди ява-яваштти хурас хъучикай кканде. Зас учис ппара Iайи кканве хурас «Агъуларин хIикатар» агъа дафттар. Ме дафттарик ацIуна тамашин хIикатар кея, тарихар кея.
Агъуларин тарихдис ул йирхIучин ме ппара девлетлу э. Авалдин хаб Агъул райондилас алайшудегьен дегIвибур, ме халкьдил хIевалат хьудегьен гьер душманарин къушумар агугуна, йиркIурас зейдайи гIезабра ирцIанде. Джуре багулихъас йиркIв гьава ве. ГIезаб э мебурил ади Iуьшарихъас, зулумарихъас. Гьава э — мебурин зурбавелдихъас, хье бицIи халкьдин игитарихъас, ме гIезабар гъадивуна чиппин халкь ухIубахъас. Гьаме дегIвибур, хье агъул халкьдис агу загьматар, гIезабар, ме курарин шегьидар иде авалдин дараматар – хе чIал ухIубан рекъуьъ лап хIа вакилар э!
Салихат Малагусейнова
