Дуньяйил эл алди яратмиш акьуна дегьен задарикес ке зурбара, ке гIеджизра инсан э. Инсандин зурбавелдин кьимат адава. КьацIра фикир давере курарикк кIил ккийина арайил аркьа ми. Инсандин лек кидиркьу мукь андава дуньяйил. ХIуьларин кIенар, завун-заварар, джилар, дагьарар, дарар – джала гьеме мукьар ахтармиш акьуная инсанди. ЧIирин нахширар ухIуна вардиш акьуна гъилик кихьа, чIал ягIар аркьа инсанди. Инсандин джуревел нахширарилас фикир акьас ягIархьеб э. Амма сагелай инсандин нафс тIушу арайи, яраб михъ кьацIра фикир хъаягьан пуна хиял ве.
Агьал, хье хIуькуматиъ вея курарихъас инсанари чиппи-чаб ккедихьая. Са багьана ме кардин инсанар пуч хьеб яракьилди, удпе багьана — аметтари ая шейэрин кьимат багьа акьуб. Айчин магъулана пасе са пай халкьди! Алтухъ шейъ дагъушичира, хъаяттарилди хIилла акьасе джемеIети, амма даIуьтIуна экьвас вереф дава. ДехIела инсанари чиппин ая манатарилди башламиш акьуная гъара аркьай дуканариъ ая сурсатар. Са нубати мишттин хIа кьиматар хьуне хьес коронавирус агъа иттал бадил хье вахттуни. Те вахттуни гIихьуна уйи аваз, имбирьдина лимони кумак аркьа агъай. Ламус гIадава савдагарари акьуне мебурин кьиматар Iу-хьибу агъзурарихъ хъучархьуна. Инсанар чаб чиппилди челешмиш ве, хабди савдагарари сана пуна гъадива шейэрин кьиматар. МехIелди инсанар те кьиматарихъди вардиш хьас хъучархьуна адава, хаб хьуне фера миндавай багьа. Инсанарин вазалан ваджиб, пенсибур, хъара сасра хIуькумати ирцIан манатар вартт хьуна адава. Амма кьиматар агъавея ягъалас ягъа завариди. Ме кардин хъара хIа къалат хьуне хьес сасра хIуькуматари рекъер хъикьуб. Хье вилайятиъ авала суман андава заводар, фабрикабур, колхозар, совхозар. Фера миндавай гъая джуре хIуькуматариас. ДехIела хаб мус рекьер дахъас ичин дагIай, хаб мус гъас хьас ичин шейэр, аяттарин вартт акьуне кьиматар. Инсанарира герек идефра, давафра гъуланде. Хабди аве, найч аркьайчин дагIай, пушмал хьуна.
Агьал хьуная курар хьес дарс хIисабдалди фацуна кканде. Фас пичин, хье вилаят, фи шейъ лазим хьучин, агъадаркуна ая джуре хIуькуматариъ. Базари ушугуна, хье хIуькуматин шейъ адава. Калтуфар –Египет, помадурар-Турция, тIибитIар – Азербайджан. Мишттин курар агу вахттуни, фикир ве, яраб хье джилариас фера агъучIайдавагьан пуна? АгъучIа! Амма хьеттарин гъала гъушанас алучIайдава хIа савдагарари. Хьеттари узу гъала хIа аркьа алтухъ дарманар, химикатар дайирхIуна. ДехIела мебур ппара гагьди ухIас вейдава, башламиш аркьа утIас. Миштти идегуна, савдагарарис кканвейдава мебурихъай кар акьас. Джуре хIуькуматаринтар илгванде гъванар суман вазарилдина исарилди, йирхIуна дарманара. Алтухъди мишттин гъала ишламиш акьу арайи инсанарин гIанар-джанар иттарве.
ЯгIа кIилди дуньяйи хьес рекьер хъикьуна арайи, хьин адава агъай экьуна ккандава. Гьалдис Российиъ кар аркьай уйи джуре хIуькуматарин дуканар, лекар, кунар дуьркьван фабрикабур хъикьу арайи, гъушуна кканде кIилди хье гъилиъ. Фиттинра миндавай ке багьа девлетар хъая хIуькумат э Россия. Джилар, мукьар, хьеттар, газар, нафттар, дарар, хъара джуре девлетар хъая хIуькуматин халкь – ягъа сасрабуриккес ккегъуцуна ккандава. Ккегъдивуна кканде хаб цIайе кIилиас заводар, фабрикабур, колхозар, совхозар. Инсанарис курара хьасе, элдигI гIая кьиматара, йиркIурас рехIетра. Миштти дакьу гагьди хьевас фиттинра эвел акьас хьасттава. Фас пичин, ягIа инсанарин гъилариъ хьуная фера миндавай. Аркьа кьиматисра сайивасра чIал пас вейдава, гьертти учис кканеф аркьа. Ягъа ая гIурар, пусукIар, хъара джуре сурсатар джин акьуна, хабди кьиматар гъадивас дуз кар дава. Инсандис учихъ хьиму ягъ хъамичин ягIай дава, миштти идегуна, гъайша суал, амегьан хьес вахтт, джин акьу сурсатар хабди масса йина, девлет гъушанас пуна. ХIаттари чиппивас вереф аркьай, дуканарил аларуцай, алгъузанас алучIая, кьиматар гъадимива агъай тIалаб аркьай, амма хабди дуканчибури фи маслихIет аттивас ичин, хьес агвасе.
Луиза Гусукаева
