Дагъусттан хIисаб аркьа Iеламатин батIар гьава сувар ая мукь. Амма хIа пай мукьар чуллар э. ДагъусттандигI гIая къа хIуькумат. Дагъусттандин символар, флаг хъара герб. ФлагигI гIая хьибу ранг: гъазеф, иреф, чуллеф. Гербухъ батIарди хъуттурфучин, аргва гъилар фацунаф, ге хIисаб аркьа саламатилди гъургъаттар. Дагъусттандин хIуькуматин хIа пай инсанарив исламдин дин фая.
Хье Дагъусттанди садпе мукь фарцанде хье дуьйил хIеджилди вереттарин хъара ппара мазгитарин. Ке бицIи Кьуръан аяф Дагъусттандиъ э. Гин эесси агъа, ме Кьуръандис якьу верш ис э пуна. Кьуръандин кьулар кьудакьикес акьунаттар э, гьегера ккейчIуна ппара вахттари ишламиш аркьай хьуна аяф идехIела. ГьучикIухаба манзил гIуьфу манатилас са чIукь хIа э.
Хье хIуькуматиъ ая хIа хIур Кубачи агъаф. Авалдин заманайи гебури атай аверефи ишкилар рукьарик. Авалди гисаъ аркьафи доспехар, ханджалар, сабли, Iекв ицIан лампабур. Хуппай хъучучIуне ишкилар атас шашкабурик, пистталетIарик, арсуран къабарик хъара джуьре шейъэрик. Эхттилатарилди, Iу кIарч але шлем Александр Македонскийдис хъара щит Александр Невскийдис акьунаяф Кубачиъ э.
Ке Iайи ад ая шейъэр Дагъусттандиъ э Нарын-Къала — Дербентин крепость. Махачкалайиъ ая Джума мазгит, ибхь суман джагварф гьеге яIна-яIаниъ шагьурдин. Ге хIисаб аркьа ке Iайи хIаф кIилди Европайиъ, вархалас димари аргва мазгит.
Аграханский заказник, Терек агъа нецIв алавереф гъванкIар хъа багухъас ерхьи верш килумитIри ирхевел алеф, гIачаве Аграханский заливдигI, идегуна ме мукь хIисаб аркьа оазис.
Гамсутль-хIур дахи димари фадихьунаяф инсанари. Са суван кIилил алдеяф э. Чох агъа хIуриас ппара варха адава ме. Мебурин хулариас кулакдала руцайдава хъара са-сагелай адиная туристара.
Хье Дагъусттандиъ ая шагьур Дербент — ке авалдин шагьур э. Мисаъ дуламиш ве гьер джуре миллатар. Ке гьава хIур хье Кавказдиъ, Iуьрусаттиъ хъара Европайиъ хIисаб аркьа Куруш агъаф. Гьававел гин Iу агъзурна гIуьфу вершна ерхьцIур митIри. Ке идже кьвадилкьванар аяф э Дагъусттандиъ. Ке ппара вахттунисттегьен илгванде персидский агъа кьвадилкьванар ери верш – вершна гIуьфцIур истти, хуппай Дагъусттандин. Дагъусттандиъ аркьа кьвадилкьванарихъас ликIиная Геродота.
Ке Iайи уьркIе каньон хье дуьйил – Сулакский, аяф э Дагъусттандиъ. Iуьрусаттихъ ппара шагьурариъ алийина Пушкинан памятникар, хуппай Дагъусттандиъ Избербаш агъа шагьурдиъ ая кIилин сувал (Изберг-Тау) Пушкинан сурат. Дагъусттандиъ ая ке гьава водопад Чараур. Ке хIа дар, хъара садпе лиановый дар ая Дагъусттандиъ — гис агъай ве Самурский дар.
Бархан-Сарыкум (таджум акьучин «хъухъе къум») ме ая мукь — Дагъусттандин къирагъ. Гин гьававел Iу вершна гIуьфцIур митIри. Кулакар хьугуна гьергелай духIуба ве гин манзилар.
Жавгарат Хамазаева
