Чияр-чуппарин хIуьлмат (хIикат)

Хьуне агъа, хьундава агъа са чира са чу. Дадна баб бицIи ами кIина, чаб чиппин кIилилди чиппис чара аркьай яшамиш вей ахьуная мебур. Чу, са муз кегъархьехаб, мебур Iегвал хьуна хIурин джемеIети маслихIет акьуна маларихъандихъай гьаме кIиркIра маларихъ гьикагъилди аркьа, Iеле гунис дехIера чара хьас.

Вахттар ккеттвередегьен чуна чи хIа ве. Ме маларихъандис кIиркIан Iайвелра иджвелра ягIарве. Мин хасиятарил маларихъан бахил ве. Ягъарикес са ягъа учин чIала файшуна кIиркIас учин руш хьирди ирцIанде. Джалла джемеIет са усал хьуна мебурин цIакIин арайил аркьа.

Са ис, Iу ис аркьай вахттар алттвей хьуная, амма ччуччун хьирас мин чи хулаъ ай кьабулвей ахьуна адава. Фикир аве мин йиркIураъ, яраб фи багьана кикIагьан, яраб фиштти адикагьан агъай чи.

ХIуни узуна адичин, некк чIукь файдине, вун ухуна адиф эв агъай, укъайи. Iелеф аркьайчин, кьана акьуне агъайра ккейхьай ахьуна адава ме. Ахира са ягъан багамикестти уч иттая пуна, душуна экьуная чи хIуни узас, ушуна ччуччун хьирас агурай пуна, хIуникк ккеядегьен некк.

Маларил ушу сус, йина дарман кIес акьуна хIунира адиная хаб. Лагьа, узас дакканди кIес акьуна хIунира гъархьуна экьуная ве чи, пуная суса учин шувас.
«Гьал зун фи аркьа, хIунихъас зе чи кIина ккандев вас», — агъа шува учин хьирас. Ме кар миштти алттархьа.

Гьер ягъа, чу маларихъас адидегьен, ччиччи мин эмкI ичи хIейван кьабул аркьай хьуная, мин эмкI рукъасттегьен ккируцас акьуна, IуькIера ккехъуна агъавей хуная. Са ягъа ччуччун суса ададина фаттивуна хIейван, са сарин мукьуйихъ хъитIуна алгьатуна эмкI ичи хIейвандил Iу бадра ругъу хьедра агъаве хулади. Багамис, чу адаверегунас хIейван
кIина алчархьа.
— Лагьа, — агъа хьира, — ве ччиччи хIейванра кIес акьуне.
— Гьал кIичин фикьасе? — агъа ччуччу, — хIейвандихъас чи кIес хьасттава зафас.

Хъара вахттар алттве. Ве мебурихъ са кIиркI. КIиркIан гIуьфу-ерхьи вазар хье арабуриъ, цулин вахттуни, хьира шаб агъа шу-
вас дараъди, Iурдис кIурар акьас. Атуна Iабалан кIилихъ чира, ве хьир дараъди.
— Магьа зе чи,- агъа ччуччу, — бицIиттихъ хъуттурфен. Са гагьдисттегьен атIуна кIурара шаб агъа хьира вес хулаъди. Рукьа мебур хулаъди, кIиркIра Iабаъ аве, чира кIилихъ хъай ттунра аркьай. Iабалахъ хъуттурфугуна, дивуна сивилас чIилра, кIиркI кIина алчархьа. ХъучучIа хьир Iешай.
— ХIуни кIине, хIейван кIине, фера пундава, гьал магьа зе кIиркIра кIес акьуне, адик ле хулаас, — агъай.
— Мидас хъучучIа чира Iешай, — я зе чу, зун але усалас кьацIра тIушундава, е бицIиф Iешунра дава, — агъай.

Ичира чара вейдава ччуччус, адикуна гьика чи хулаас, найич кканчира ях пуна.

ЯгIа мисаъ, багагь сасра усаъ аркьай учин дуламиш, кIил аттивай ве чи. Аттархьа руш са вилаятиъди. Мисаъ экьуна аве ме учис кичархье кар аркьай, гьерттин цаларив Iуьшара алдихьай. Са ягъа ве са девлетлу кIиркI учин хулаъди.
— Я баб, — агъа ми, — хье мулкарил са руш ая хал мукь хъадаваф, фи акьасе хьин гис?
— Джан бабан, ушуна хъай шаб хье хулаъди,- агъа баба. Хабди мебурин хулаъ ве ме руш. Учивас вере Iелеф, мертткунра аркьай.
— Джан бабан, вера вахттар хьуная, ме рушра садтти аяф э, микес вас зурба хизанра хьасе, — пуна, рази аркьа кIиркI цIакIин акьас учин
баба.

Акьуна батIар цIакIинра яшамиш вей ахьуная мебурин хизан, шиникквара хьуна. Амма шувас учин хизандин сурат нагагьра ачухъди аргавайхьуна адава. Хабар гъушучира, дуздин джувабра джиркIендихьуна адава. Ахира, са ягъа хьир бицIиттара хъай аттве
джинди мебурин кьабахъай. Вей-вей аттархьа мебур ччуччун хулахъди. Джинди вархалас хъуттурфанди эркьва чи учин ччуччухъ.

Джуре ягъа хIезур акьуна батIар иде даваттара шува, шаб агъа хьирас хьин гIалашуйвелди вес. Адина аттархьа мебур мин ччуччун хулаъди. Чи агуф шад ве ччуччун йиркIв. Гъил гъушан пуна сусара, учин нашиведин Iеламатарилас, хабди гьемиштти дуьхьуна яшамиш ве мебур.

Салихат Малагусейнова