Кьанди хьес ппара унихьа, ягъа Iу курушка кофейин ухучина инсандин Iуьмур ирхеф хьасе пуна, хъара са пай инсанарикес унихьа якьу курушка генара идже ве агъай — хъара хайир кея. ХIапай инсанарин гIедат суман хьуная багами гъайшигъилди кофе ухас, хъара хIа гаф аркьа суман аве «зун кофе ухуная» агъай.
Авалан вахттари джаллабурис адавуй гишттин мункинвел сайин удигь сайис хIа гафарар акьас кофе бадалди. Ге хIисаб аркьайи девлетлу инсанарин шараб. Кофейин кIур хIисаб аркьа лап авалдин вахттарихъас хаб аяф.
Бинайин мукь ме кIуранин хIисаб аркьа Африка. Амма ке удигьай инсандис ягIархьуф ишламиш акьас миштти э. Эфиопия агъа хIуькуматиъ хьуне агъа хIуьппахъан Калдым агъаф. УхIай хьуная ги цIегьер. ХIуьппахъандис аргвай хьуная, цIегьери ме кIуранил алгъадиная некьи, цIабар IуьтIу ягъа, Iьушуй яваш давей хьуная мин цIегьер.
Хуппай ме хIуьппахъанди ахъакьуная ме кIуранихъас чиппин мукьари ая факьис. Са гучI дакьуна ми учи IуьтIуная ме куранил вере некьи цабара хъай, ягIар акьас мебур фи ичин. Агуна мис учис дуьхьуьф, гьава духIуба хьуф, хабди йиная ми учихъай ая гIилми ягIар аркьаттарис, цIабарна ме некьи хъай руьхьуь хьед, Iьушари гъадархьас.
Ке удигьай ишламиш аркьай хьуная ямагаригI ме кофейин кIуранин цIабарна некьира хъай. Ттур мин кофейин кIур, ме учил алгъавере некьикес верефе кофейин ударар. «Кофе» агъа чIал хьунаяф э миштти. Эфиопиъ 12-15 асираъ хьуная шагьур Каффа. Ме шагьурдиъ ай хьуная племена кафичо. Ке удигьай ишламиш акьуная ме инсанари, магьмиштти хьуна аяфе ме кIуранин ттур.
КIуранил вере некьин гIанаъ аве кофейин ударар. Эфиопиас кофе ушуне Египетиъ, Йемендиъ. Хье дуьйил кофе булл акьуф э Iерабари. Те вахттари аришваришдис ке ппара хайир ирцIанди хьуная кофейи. Хабди узай хьуная кофейин плантацибур, джуре хIуькуматари, хъара ппара джурайин кофебур аттивас булл хьас гьер мукьарихъди.
Хье хIуькуматиъ кофе файдине Петр I агъа императорди. Ая ппара хIуькуматар кофе узаттар, хъара ппара джурайинттар. Ке ппара уза хIукуматар э Бразилия, Вьетнам, Колумбия, Индонезия, Эфиопия, Мексика, Индия хъара Гондурас. Сад пе мукьуйиъ ая Бразилия агъа хIуькумат.
Ая 50 джура кофейин, амма хIапай ишламиш аркьаф Арабика, Робусте, Либерике агъаттар. Инсандис хайир иджвел кеяф э кофе. Ппара итталарис кумак аркьа. Амма ягIай кканде фиштти ухайчин, фидегьен ухайчин ягъан арайиъ. Ппара алтухъ фера идже дава, хайир ирцIандава.
Наибет Гасукаева
