Инсанди гъван ишламиш акьас хъучучIуф лап дагь заманайилас мич э. Гъвандикес акьу деликар ишламиш аркьайи лазим вере кардихъди. ДехIела те вахттунис агъафра каменный век. Фидегьен вахттар, исар алайшучира, амма гъван инсанди гъилифас фадихьуна адава, исалас иса хъара ппара ишламиш аркьайхьуне лазим вере мукьарихъди. ЯгIайин ягъас хье дуньяйиъ фидегьен кканчира шейъ ишламиш аркьа усттабури: кIур, рукь, пластик, цIибцI, амма гъван ке лазим шейъ э. Гьалдин вахттари хьес джаллабурис аргвая, ягъалас ягъа ппара вея хулар, хIа мартабабурин дараматар, фи кканчира кIилди гебур аркьаф гъвандикес э. Инсан уч вардиш хьуная гъвандихъди. Гьегиштти ахир хьасттегьен ишламиш аркьа.
Гъвандин усттавел — ке зурба кьимат ая пеша хIисаб аркьа кIилди ая джалла пешабурикес. Мишттин пеша ягIар хьас учIуна хура мукьари, йина ппара хIа пулара, хурубарилди ягIар верефдава, гьерттин учин гIешкъунилди, кьасттунилди, хъара хIа сабур хъай кканде.
Гъвандин усттайин мегIна э, йиркIураастти кар акьуб учи акьу кардин кьадмивел, мехIкамвел агвар акьуб.
Арсугъарин хIурин идеми гъвандин усттавел аркьай ппара гьагь дава, амма са Iу исарин арайи ми учин усттавелдин гьунарар агвар акьуне. Кьанди Юсуфа батIар акьуне Буршагъарин хIуриъ авалдин вахттари акьуна Багьавттин-хIаджин ттур але булах, хъара хьеттин лат. Ме латалан хьед авалдин вахттари хIисаб аркьайи дарман кеяф итта инсанарис, ул алчархьу шиниккварис гъайи мидас хьед. КIилди мебур батIар акьубан харджар гъадивуне Зулкаид Гусейновича. Уставелдин гьунарар хьуне Юсуф Ниматулаевичан.
Махмудов Юсуф Ниматулаевич хуна хIахьуфе Арсугъарин хIуриъ хIа хизандигI. Мебур ая хьибу кIиркIна хьибу руш. Дадас Юсуф Ниматулаевичан агъа Махмудов Ниматула Магомедович, бабас Махмудова Идван Гусейновна. Дадар, бабар мин хурубар кеятар э, хIуькуматин курарил алдея. Дад Юсуфан кар аркьая Типпигъарин хIуриъ Агъул райондин УСЗНдин бухгалтервелди ,баб э Арсугъарин хIурин КДЦйин хIаф.
Махьтабин хурубар ккиркIуфна сад, 2005-пе иса Юсуф Ниматулаевмч ушуне хурас Дербент шагьурдиди юристтарин курсариъ. Са исна сура хуруна ме мукьуйиъ, атуна учин хурубара, ушуне ме кар акьас Москвайиди. Мисаъ йицIу истти ми кар акьуне крановщиквелди. Хабди учин къазамишвелара фай адине хIуриди, акьуне учис хизанра, экьуне хIуриъ гъвандин усттавелар аркьай.
Фиштти ме кардихъди уч рукьуфчи, ахъакьуне устта Юсуфа:
— Ме пешайихъди зе гIешкъ хьуфе зун бици ами. Хулаъ бици-цIуре курар аркьайи. Дадар-бабарин кьастт и, зас йина хурубар, хIуькуматин кардил гъурзар акьас. Амма гьер инсандин, учин кьастт, гIешкъ дахьухаб, фидегьен кканчира вун хурубар акьучира, учин йиркIура диву кардихъди рекъ ачухъ вереф. Усттавел аркьай ппара гагь дава, ке удигьай зун хъучучIуне зе хулан курарин усттавел акьас. Хабди зас унахъуне Москвайиди, Дербентиди усттавел акьас. Хъара Типпигъарин мадрасайиди вере тур дуз акьуне.
— Юсуф Ниматулаевич, вун ишламиш аркьа гъван хье дерейинф эв, ера сайиштти сасра джурейинф, ади багвариас файде гъван эв ?
— ХIапай зун ишламиш аркьаф хье дуньяйин гъван э, зун учи гъван аттивуна гъвандин куц аркьафра. Зас учис кар акьас кьабул вереф хье гъвандихъай э.
— Юсуф-устта, вун уч гьелишттин кьадми пешабур кея инсан э, шагьурариъ лишттин усттабурис ппара кьимат ая, гьалдихъас хаб ве кьастт аяв, акьуна вас ккане суман халра, айчIвас хIуриас?
— МехIелдис хIуриас айчIвас зе фикирди адава. Зас учис хIуриъ дуламиш хьас кканде. Хабди, шиникквар хIа хьухаб, амур фишттинф вейчин ягIайдава.
— Юсуф-устта, гъвандин усттавел чве тухумдин пеша эв?
— Е дадан багухъас, е бабан багухъас мишттин пеша кеттар хьуф дава. Амма, за хъая са кIиркI, зун кар аркьагуна, зе багулифас ме гьайчIвайдава, гIешкъунилди зас кумак аркьа. Нагагь гьеми учис мишттин пеша гIаттивучина, зун мушатра акьасттава. Гьер инсандин учин кьастт, гIешкъ ай кканде учи аркьа кардихъди.
— Баркалла, Юсуф-устта, вун аркьа кардисра, вун акьу ахттилатисра.
Наибет Гасукаева
