Хьидана  майдин вазала ке идже вахтт э сурарна уникIер завал акьас.  Агьал зас ахъакьас ккандея сурарихъас. Сурар кегъучIа сувариъ, нецIварин багулив, рухарихъ. Гебур хIа  ве 40 см дехIен.

Ухшар ата ландыш агъа тукус.  IуьтIанас  ишламиш аркьай аве  сурарин дар, цIабар, чIичIакк.  Сурарин цIабарин тIем акьунчи, кIвал ве хIанар сергунра чIичIакIин.  Завал акьуная сурар ишламиш аркьа чирIи ами, салатигI, ракьугI, сурарин чIичIакк  Iэлди аве къелра кехъуна  гунихъай.

Германиъ сурар гIае гунира кехIей аркьай аве агъа. Ме IуькIер квасит аркьа, кьел кехъуна мариновать аркьа; рукъас акьунчи, сурарин кьиматлувел чIукь ве.

Калорибур чIукь э  сурарин, чIетти ая вахттуни 35 ккал. Руьхьу  сураригI ччамухъай  124 ккал кук вере инсанарис гьучихьас ахтияр адава.

Египтянарина хъара Римлянари сурарис агъайи гIэламатин уькI, ги кумак аркьай э мертт акьас фун. Ме гъазе уькI ишламиш аркьа гьер джуре балхун завал вере итталарис, цингайис, артеросклерозис, шарарис хъара фунин раджарис. Авалдин заманабри ишламиш гIаркьай авейи агъа ямакаригI холерана хъара чума агъа итталар аягуна.

Ме уькIуьхъ хъая са Iайи сергун ниъ. Амма сурар ишламиш акьастти руьхьу хьед алатучи хъара  уксусра, кумак ве цинга агъа итталис  кегъузас. Сурар идже ве йиркIурас, ги давление ахтт аркьа хъара холестеринисра кумак ве.

Сурарин цIабар чIуркьугуна  2-3 минути  сивиъ аядегьен микробар луькIе.

Сок хъара  музе акьу  сурарин  цIабарин сагъ аркьай аве лишайна кIарантIурар. Спиртил акьуная настойккайилди сагъ аркьа гьер джуре хъархьуна ае мухурар.

Сурар IуьтIанас ахтияр адава фун, хIа руд иттаттарис, фуни ая хумбарис, гастрит эпилепсия аяттарисра.

Ппара ишламиш акьас эхтияр адава сурарин настояр, нагагь-магагь акьухаба кIили Iуьр аркьа, йиркIурас гудж фачиянде, ахун атIас аркьа.

Сурарна гIефнабур гIахъу салат.

1.Пус сурар

2.ЧирIе гIефнабур

3.Руьхьуь гъурагъалар

4.Суьре пус укроп, семечкайин ччам, кьел

Гъурагъаларна гIефнабур кьатI акье якьу муртт акьуна, сурарна укроп музи арх. Ччамра гIатуна кьелра кехъуна гIадарк.

              

Ж. Хамазаева