ТIабиIетин гъилиъ ая якьу вегIда. Гьер са инсандис аве учис йиркIурас ширин иде вегIда. Аве Iурдар, мекIер, ибхьер кканеттар, амма хIапай инсанарис нушди аве ибгIа вегIда. Агьал бицIи-бицIи хъучавея хьидин вегIда. ХIурис улар йирхIу арайи, нандиъра ибхьин тика адава, е рухарил меркIвар андава. ХIа нецIул але меркквар амичира, хъихьуна мерккв але ус андава. Ттиан Iурдари алтухъ хIа ибхьера акьундава, са багухъас инсанарис лек йирхIуна аруцас рехIет ичира, сасра багухъас ме идже кар дава. Iурдана чIирис Iашар дахьу вахттуни хабди гьуркIуна чириъ IуькIра вейдава, рухариъ, нецIвариъ хьеттар вейдава, инсанарис уха хьеттар гьуркIвайдава. Ме иса Iурдана ибхьер дугъучира, мекIер ппара хьуне. Аязари ругъас акьуне инсанарин хулариди ачадивуная хьеттар, ругъуне отводар, булахар. Гьалра ибгIа хьуна айчира, мехIелдис гъванкIарариъ аяттарин хьеттар элхIуьна адава. КIилин Iурд хьуне инсанарин аварандиъ ай хьеттихъас. Хулариъ машинар аяттари ихьуна хIа къабар вейи гъас. Ушу усаъра авейи хIа нубат хьеттихъди, кIилин ягъар вейи идемарин ушуна ахъутIуна нубат ахъадисдехьен. Ме кардихъас ппара хIа къалат ая инсанаринра, хIурарин хIаттаринра. Нандиъра булахариъ хьед агъаф андава, джалла багулив фая хулари ачадивуна рукъас акъуная. Ппатталас адиная инсандис уха хьед кканди руцай аве, нандиъра адавай. Iурдана ругъуне агъай авейдава, гIулана чиппин бусттанарил алихьуна рукьас артайдава.
Агьал угъая ибхьер инсанари меджар э агъай аверефе. Хьин мишттин ахттилатар акьучира, мал-къара хъаяттарис ппара четин ве хьид угъай алахъугуна. Мебурис ппара ме кардихъас. Фас пучин, иджи кканегъилди ккерхъа IуькIера хъамилгвандава хьидихъди. АхъутIуна аве, мус адикасегьан агъай малар байирдиди. Мал адикубакесра кумак вейдава, нагагь IуькI гьава дахьунахаб, сайиштти малар вере, Iеле суман аярариъра фера амилгвандава, фас пучин, хулахъ хъудавай Iурдтти байирдиъ ухIа джемеIетин малари мертт акьуна IуьтIуна аве.
Амма фидегьен ибхьер угъучира, хьидихъ инсанар ппара ахъутIуна аве. Iурдин микIил джикъе ягъар, мучIе ирхе Iуьшар алзийина аве инсанарил. Хьес шагьурдилас гьавайи ая хIурарис ппара дахи хъучучIа Iурдра, лап гьете цулихъас мич. ИдехIела хьидин ибгIа ягъарихъра ахъутIуна аве, дуньяйин гьавара духIуба ве. Самуз далда фая мукьариъ бицIи гъазе IуькI агъучIас алучIа, элхIенде джиллар, хуппурариъ архьас хъучучIа бугъ. Музи-музи инсанар фачучIа ахъаджихIас бусттанарихъна багъларарихъ, мерттар аркьай, цIабурар кихьвай цацан ерсе IуькIерик, гъурарик, хабди атай хъучучIа бер. Амма са кардин багулихъас иджи айчин, сайе багв иджи адава.
Иджи адаваф хьидин хуппурарин курар э. Авала хIапай уза мукьар агьал чIире акьуна фадихьуная, сайисра алтухъ загьмат дивуна кар акьас кканди андава. БицIи-цIуьри хуларин удигь ая усариъ уза калтуфар, хъара сасра къафунра. Хуппурариъ узаттарира даркаф тарахттурарилди э. Вецар ухIаттар андава. Тарахттурдилди акьу язанра вецарилди акьуф сад дава. Вецарилди аркьагуна ве батIар музе язан, тарахттурарилди хIайи гъушуна къунар ппара ве, уьркIи икIуна кIенаас вартт агъдива гъванар, сумукь руг, алахъуна фурдар ве кIенади, хабди узу калтуфис микес са муфиIетра вейдава. Калтуфар узай амичира, сае мехIсулар сайира узай андава. ЧIире акьуна гIарар аркьа, хабди уцуна, туькер акьуна, малар хъаятари гъа чиппис.
Магьа агьал ке идже вахтт э уза бусттанариъ фурдар ахъас, дирхIас. Авалан вахттари ибхIал аркьафи, мехIсул идже хьурай пуна. Хьидин Iуьш верегунас, ерид ибхIалин гIуяр IуьтIуна кканефе агъай, ибхIалин гIуярис верефи, ккунчIар IуьтIанас верефи. Агьал зас ягIа гьалдин шиниккварис ибхIал фи агъа чIал ичин, ккунчI, ибхIалин гIуй сайисра ягIархьасттава. Ме задарихъай чIалара гуланде, чIал гулугуна милатра шимаригI хьед суман гIачушуна гуланде.
Луиза Гусукаева
