Инсан хугъилди мертти аве гунагьарикесра, чIирхIе хияларикесра. БицIи-бицIи хIа вей дуья аргвай дадар-бабарира Iайвелна иджвел алтухъ ягIар даркьай инсан ве са рекъди. Дуья ацIуна ая гьер милатарин инсанар аргвай хIа хьугуна арайил ве гин хасиятра тIулар-тIабиIатра.
КIиркI кканчи руш кканчи уч хIа хьуна бегьем хьасттегьен гихъас джуваб ицIанде гин дадар-бабари, гин валибури. Уч хIа хьугуна акьуна ккане фарзарихъ хъучархьугуна гедайихъас джуваб ицIанде учи гедайи, рушахъас ге шувас йисттегьен хьин пегъилди дадар-бабари, валибури гин, шувас ушухаб — шува.
Мисаъ Iайи гъургъас кканди аяф зас гедабурихъас э. Фас пучи идемилас э хумбетти учин хасият, йуруш гъуланф. Ая идемар ацIуна чIирхIе курар акьуна дуздин рехъуьъ архьуттар, кьацIра миндавай хасиятра тIулар-тIабиIетар духIуба хьуттар, ая кьацIра миндавай духIуба дахьуна чIирхье курар дакьуна дуздин рекъ давайчира. Мисалайиъ агъаф суман «инсан гунагь кидавай вейдава».
ХIурарин гIанарин алтухъ алчадархьайчира, чIирхIе тIул кея алчагъ инсанар. Дуздин рекъ гъареттарис джалла дуйяиъ ая инсанара уч суманттар ве — дугъри агъай, хIерамар даркьай. Хуппай нагагь гил алчархьугуна чирхIе курарин эеси, багь атIуна гъата ге. Iайи гишттин курар вереф э пуларихъас, шейэрихъас сад сайихъас ариш- вариш аягуна. Iемалар аркьа, хъадиркIенде, чIал фарцандава.
Мусулман инсанарис пуна ая хIадисиъ «Хъуьсубур» Iуьрчан инсандин тIуларихъас: «Фи ичира ахъаркьай аяхаба Iемалар аркьа; зун фи ичира акьасе пуна чIал йина аяхаба фарцандава учин чIал; учин аяхаба фи ичира ги масса ицIанде». Гиштти курар идемаригI гьакIан кар суман хьуна ая, идеми агъа ттур алмичира курар идеминттарис ухшарди андава.
«ХIурагIан чIалракегьей ая инсандис агъаф, хIекьдан хIуча аркьа кар хIуч кидиркьва мукьуйиъ аяхаба, е те эгьан ме эгьан агъагуна чаравайихъас, кIаре малдихъас, пеIелахъас Iу лек ккея хIуча э,- агъа, — е идефхасе агьа файшуб, кирхIун зад акьуф. Исалас иса инсанарин сад сайилас эхIтибар гуланди ая, халкь чIир вей ая». Дуьньяйиъ аруцаяф чIирхIе ахттилатар, хабарар, авазар, сайи сад тIакьван аркьай, масса ицIанди.
Ме дуьяйиъ вун ккеттархьучира джаллайикес, диваниккес, те дуьяйин мизан гьинара хъикьуна адава, гьертти джуваб йисе учин хизанарихъасра, акьу курарихъасра. Гьарай акьуна пас кканди ая: «Инсанар найч э чун адавеяф, инсанвел гуланди, Iари зас хъадикьине, гисаъ йирхIуне идже хьурай агъай. Джалла усариъ аяф тисаъ кIине, мисаъ кIине. ЧIал дагъай сакинди экьуттар бушттар хIисабсуз акьуна кIилил муркI алишас, кIилил алгъучIас хIезурди аве.
Ме ликIиттар хуру гьер инсандин хиял фикир хьуб мункине зас фулан инсанди фас аркьафегьен Iайвел пуна, зун фас аркьафегьен зулму инсанарис пуна. Зунра ппара шад хьасе нагагь са инсандин дехIера йиркIураъ гишттин хиял ирхIучин, дуздин рекъуьхъди алдаркучимисак ликIиттар хуруб багьана хьуна.
Ахирахъди пас кканди ая зас унихьу гафарар: «Нагагь вафас хьунчин гьинасчира Iемалар акьас, ге инсан кумеф хIисаб дава. Ге э, инсандин Ваал ппара эхIтибар алди уйиф вас рукьай уйи къайдайилас».
