Ппара зулумар, читинвелар алайшуная дегIвин вахттари хье хIуькуматин хIурар хуларилас. Гьемишттин шагьурарикес сад э Ленинград. КIилин ерчIу верш ягъди блокада хьуне мисаъ.
Блокада Ленинграда пугуна, ме э залум фашистари гьеме ерчIу верш ягъди е шагьурдиди ачадартай, е шагьурдиас фушра аттдартай джалла багварихъас алгъузуна фацуб.
Блокада хъучучIуне са агъзурна ерчIу вершна ягъцIурна садпе исан муядпе сентябрьди. Фатуне ме шагьур са агъзурна ерчIу вершна ягъцIурна якьудпе исан къана еридпе январьди. Гитлеран хияларилди, мебурин кьастт и ме шагьур инсанара хъай кIилди ккедихьуб.
Ленинград Советский Союздин ке герек иде, кьимат ая шагьур и. Ме шагьурдин, багв къирагъариъ аяттара кей хIисаб дивугуна, ягъцIурна садпе иса хьибу миллион инсан яшемишвей уйи. Ме шагьурдиъ уйи ацIуна заводар, дегIвис яракьар хIезур аркьай хъучаркьаттар. Мисаъ аркьайи минабур, танкар, самолетар, снарядар хъара джуре задара. Ленинградиас СССРдин джуре шагьурариди рукьан рекъера уйи.
Ме блокадайиъ ерхьи вершна хьибцIурна Iу агъзур инсан кIине шагьур ухIая аскерарикесна ислехI халкьдикес.
Са агъзурна ерчIу вершна ягъцIурна садпе исан йицIудпе июльди Гитлеран кьушун гъамаз хьуне гъванкIар багулихъас. Гьеме шагьур бадалди файшу дегIвис агъа Ленинградская битва. Ме битвайигI гIачархьа ягъцIурна садпе исан йицIудпе июльдилас, ягъцIурна якьудпе исан ерчIудпе августилдегьен шагьурдин багварихъ файшу дегIвибура.
Сентябрьдин сифтта кIилари димари фашистари бомбабур адархъай хъучучIуне Ленинград шагьурдиди. Гитлерас кканди уйи фушра андава Iаре шагьурдиди ачавес. Мебурис е халкь, е шагьур герекди адавуйи.
Муядпе сентябрьди са бомба алархьуне Бадаевский складарилди. ЦIа керхьуна угуне тоннабурилди гIурарна пусукIар.
ЯгъцIурна садпе исан Iурд ке читинф хьуне. ЦIуппе аязар хьуне, хабчихиш акьу сурсатар ккиркIуне, Iеквар хъаттархьуне, трамваяр, троллейбусар гъузуне.
Халкьди хулариъ буржуйка пичар ихьуне, ибгIавелдис угай хьуне гъиликк кичархье шейэр – китабар, караватар, диванар, шкафар, кIуранин хулара кехIей. Хьед гъас вейи бадрабура фай нецIухъди. Ленинградин джемеIетин нубат хъавейи артобстрел акьугуна асфалтиас агъархьу хьеттихъ. ЦIееридпе июльди димари акьуне Ленинградиъ карточкабур, мебурилди дуканариас гъуланди Iеле натиджабур. Садпе сентябрьдилас къадагъабур алийине дуканариъ ае шейэр масайибал, мебур гъушанас вереф кIеджарилди и.
Са ягъа Iелеттин къайдабур ягъ ягъалас чIукь аркьайи. Къадпе ноябрь верегунас Ленинградин джемеIетис са ягъас ирцIанди амеф 200 — 250 грамм гуни и кар аркьаттарис, аметтарис 125 грамм ирцIанди хьуная.
Шагьурдихъай алакъа уйиф самолетариасна Ладога Iуьралас и. Ме Iуьралас вере рекъуьс агъайи «Iуьмурдин рекъ» пуна.
Ме «Iуьмурдин рекъ» фацуна шагьурдин Iуьмурдис ппара лазим и. Ме рекъуьас шагьурдиди гъай уйи яракьар, Iелеттар, угаттар. Гьеме рекъди аттгъайи шагьурдиас инсанара.
ЦIеIудпе сентябрьди ме Iуьралас алттине садпе гамибур кьурна яракьар ай. Дуз рекъуьас ушуб ке читин кар и. Фас пучин, Ладожский Iуьр мусхьичира идже мукь давуйи гамибур алтвес, мисал ягъди Iа кулакарна лепебур алвейи.
Iурд хъучадегуна, ме рекъуьн кар гъузуне. ЦIуппе аяз кканди уйи мерккв суве хьас.
Мерккв дивухаб, садпе къакъ хьуне мурхIарил алийина ерхьцIурна хьибу тонн гIура. Алттине мебур ягъцIурна садпе исан къана садпе ноябрьди. Къакъ файдибна, инсанар алттфайшуб лап хатIайин кар и. Фашистари ме рекъ ягъди атай бомбит аркьай уйи. Iудпе хатIа и къикъе къакъар гъадивас дахьуна мерккв аларгIуб.
ЯгъцIурна Iудпе исан Iудпе декабрьди Верховный Главнокомандующиди маслихIает акьуне Ленинградскийна Волховский фронтари чIал сад акьуна, фашистарин оборона далгъванас акьуб.
Ме операцис пуне «Искра». Мин джувабдарар и К.Е. Ворошиловна генерал Г. К. Жуков. Ме кар арайил акьуне ягъцIурна хьибудпе исан цIеIуйилас хьибцIурпе январьдилди.
Красный армин хIуджум хъучучIуне немцари цIуппи фацу мукьарис хъаттдартIай йирхIубалас. Хабди фашистар кичархьуне самолетарин зурба хIуджумдикк.
Ме кар арайил акьас алучIубар фера давай ушундава. Советский кьушумдигIас кIебар алтухъ хьундава. Чиппин йиркIураъ ая хиял мебури кIили файшуне. ЯгъцIурна хьибудпе исан цIемуядпе январьдин багами Ленинградин гъванкIар багулихъ Советский аскерар гьучархьуне. Джаллайин кумакилди мебури азад акьуне Шлиссельбург, къадагъабур алттивуне Ладожский Iуьран къирагъарилас. КIилди Ленинградин къадагъабур алттивуне ягъцIурна якьудпе исан къана еридпе январьди.
