Мус хьичира ае мисала э — инсандилас зурба задра адава, училас гIеджиз адава. Инсандин зурбавелдихъас гъургъучин, авалан заманайи зурбадалди джандин кьуват хъае инсанар ппара уйи. Сад мишттин идемарикес пас хьасе БазукIай Мусаев э пуна. Уч дуньяйил андава, амма ягIара ме идемин зурба ттур аме ми акьу курарихъас. Гьете гIеджиз вахттари, е гьуркIуна кIур, тахта, къадакъ хъара сае герек иде диликар адавагуна, сури са мартабин, Iу мартабин хулар аркьайчин, ме БазукIивас агърукIуне гIифу мартабин хал алиянас хIурин гIанаъ.
Мин бинайихъас ахъакьучин, БазукIай хеф э 1932 иса, Мусайинра Тутин хIизанарин арайиъ. Михъ хъуйи СалихI агъа са чура. Мебурин дад Муса, шиникквар бицIи ами, ушуфе дегIвиди. ДегIвиас вере вахттуни, учин хизанарис гIурин са шишалра фай, рекъюъ шалва ккетас экьу арайи, кIефе, хуладира дарукьуна, мебурин дад. Те вахттари гIур инсанарин лап кьитди ае къафун и. Сара тегунахъас хаб мебур, чиппи-чиппис чарабур аркьай, дуламиш хьуне.
Махьтабариъра садпе классиъ дала хуруна адава ми. Етум шиниккв ичира, самуз кегъархье арайи, БазукIай файшуне армиди. Учин эскердин бурдж ирцIанди хьуне ми Москва шагьурдиъ. Учин бурдж кеттархьехаб, са Iу исари экьуна гьетисаъ хьуне БазукIай. Хабди адине ме Москвайиас.
Учин Iуьмурдиъ, кьадар- кIисмат хьуна, якьу хизан акьуфе БазукIи. Ахиран хизан хьуне мин Бедюхъарин хIуриас Фатимат агъа дишагьли. Джалла кей 11 валадар хьуне михъ, ери кIиркIра якьу руш. 30 хуттулра хъай девлетлу хIадад и БазукIай.
Ппара загьматилди лиханди, са багухъасра са кумакра адавай, якьу мукьуйиъ хIуькуматин курарил кар аркьай, загьмат дивай, ухIунафе ми учин хизанар. Сув, гал дагъай адаркай, ацIуна малар, хIуппар ухIай, дуламиш акьуне ми учин шиниккварин. Гаш, мекI агвас мебурис адартай.
Самуз шиникквар кегъархьегуна, гебуринра кумак хьуне БазукIис. Ягъуй колхоздин хIуппарихъ вей хьуне ме, Iуьшуй гузурвелдиъ шиникквар атуна, уч вей хьуне хIуькуматин идарайин гузурвел акьас.
Шиниккварихъас фикирди ай, гъадивуне ми ме хIуриъ гIифу мартабин халра, учин гъиларилди, мекI ая, угъал угъая дагъай, нецIугIас гъванар гIаттивай.
Гьеге мал-къара ухIай, манатин гъил Iархьас артафдавуйи ми учин. Гьете читин вахттари мивас агърукьай хьуне учин хизанар ухIас.
ЙиркIурак киме мин валадарин, те вахттари, Iерабайикк китIуна вецара, ушуна райпуйин дуканариди, Iераба гIацIу хуласра, шиниккварис герек иде шейэр фай вей хьуне хулади.
Малар, хIуппар ухIаф суман, мик сае пешабура кихьуне.
Сайинра мегIелимвелра фадавай, учи учин гIешкъуниас ягIар акьуне гъвандинра кIуранин усттавел БазукIи. Нагагьра адава хье хIурариъ мин гъил кидиркьу мугIар, булахар, хулар.
ЯгIайин ягъа шиникквара мин рекъуьъ ая. Сури ппара мал-къара ухIая, сури усттавелдин пешабур аркьай дуламиш аркьая чиппин хизанар.
БазукIай кIина 15 исар дегьен хьуная, амма устта БазукIай агъа ттур гьалра аме инсанарин арайиъ. Шиниккварин, хуттуларин, сусарин йиркIураъ аме ме иджвелин багухъас.
«Че хьиджардад ппара идже идеми и, е хьилечIанара аркьаф давуйи, е фитнавел фаф давуйи. Учивас агърукьа кумак джаллайисра акьас алучIафи. Учи акьу кардин джуваб есе агIафи. Е микIилагьас гучIеф давуйи, гаш ккея пуна эркьваф давуйи. Нешетин идемира и, джигьилф, Iуьсеф дагъай, джаллайихъай гъургъас ягIайи. Час, сусарисра, ппара хIуьлмат аркьафи, аман ами даккан акьасра алучIаф давуйи. Джаллайиласра ппара учин хуттулар ккане хIададра и, хуттуларисра учра ппара кканди, байирдиас адегъилди бахил верефи гил, джалла гьучархъайи.
Iайи лихан идеми и, фера дахьичин, гьеме гIифу мартабин хал хьурай ги учин шиниккварис акьуф. ЯгIара чин гис чугъсагъул дала агъайдава», — пуне БазукIихъас мин сусари.
Гьемиштти Iуьш, ягъ кар аркьай, са ягъара гимилди ушуна, идемарихъай экьвасра дахьуна, лиханди Iуьмур гьику идеми э Мусаев БазукIай Мусаевич.
Инсандин ппара хIа бахтт э, уч кIехаб, учин идже ттур атуб дуньяйил.
Батитай Габибулаева
