ХIурин мукьарин дарди-хIелра, кар-лихунра ппара э. Цулин – Iурдин вегIда хъара ке четин вахтт э суван мукьуйиъра арандиъра. Фас пучин, микIил вахттуни э ме четинвелар аларгваф. Iурдис хIезур акьуна кканве куьчабур, рекъер батIар акьуна кканве, идарабурин ибгIа акьубан четинвелар алтухъ ве, мекIери гIаттгъаре вирусарин эпидемибур ппара ве.
ХIурин хIаф пугуна ме са хIа хизандин кIил хIисаб э. Хулан хизанарин хасиятар сад даваф, хIурин джемеIетинра гьерттин гьер хасият э. Кавхайи ул ачатуна кканве гьер са инсандин хасиятиъ, мебурин дарди- балайиъ. Мис ягIай кканде халкьдин арайиъ маслихIет ухIас, мебурин герек суалар хIел акьас, халкьдин гIедатар ухIас.
Гьаме курарин хIекь- хIисабихъас ахттилатар акьуне Типигъарин хIурин кавха Ахмедов Раджаб Гаджирамазановичахъай.
— Раджаб Гаджирамазанович, фи э мегIна чве кардин, хIурин, кавхавелдин?
— Ке хIа кар э гьертти учин вазифабур дузди арайил акьуб. Зе фикирдилди, хьин лихуна кканде халкьдин, хIурин иджвел бадалди. ХIуькуматин идарабурикес халкьдихъди ке багу идара хIурин администрация э. Ме пешакурарис аргвай ве халкьдин читинвелар, гIеджизвелар. Кавхайин кар ягъди халкьдихъай алакъа э, хьеттарин, рекъерин, маларин къадагъабурин, гьер джуьре налогарин суалар хIел акьуб, гъавурдиъ адаф гъавурдиъ ихьуб. Инсанарин арайиъ хьудегьен дузвел ихьуна ккан ве. Аягъилди пучин, ме курар кIили файшубан хIа пай асулу э адмистрацин фондунихъ хъая пуларилас. Миштти идегуна, аттдарукьа курар чин акьасе пуна гардандиъ гъушанас вейдава.
— ЯгIайин ягъас ке ппара фи суал фай ве чвахъди инсанар?
— Агьал ппара джегьилар вереф суман ве зас. Джигьил хизан арайил хьухаб, мебурин хизандис гереквелра ппара ве. Ве мебур чиппис джилар нан агъай. Аве чиппин хуларин джиларин зеленкабур аркьаттар, герек иде справкабур кканеттар, хъара джуьреттара.
— Алттушу иса ппара яб йес алучIуна уй чIирхIар фадахъубан суалил, тиъ ме фиштти ая ме суалин кар?
— Дузди пухаб, авалдин вахттарихъ хъуттурфуна гьал чIирхIар Iайи ппара хьуная. Фас пучин, инсанари дургъу кан идже аркьай андава, е чIирхьу шейъ батIар аркьай андава. Са бицIиди цIуре хьугъилди фадихьа. Мебур бурчIинариккди фадихьугуна, хье ватан ухшарсузди аргва. ДехIела фадихьуна кканде чиппин дуз иде мукьариди. Ме контейнерариъра чIирхIар кIукI алавей атас вейдава, машиниъ ай файшуна чиппин хIекьдан бурчIенарихъди рукьас акьуна кканве. Ме кар аркьаттарин важиб йиб бадалди э хьин чIирхIарин налог завал аркьаф. Зе тIалаб э хье ватанагьлибурихъди ме кардин гъавурдиъ архьуна налогар вахттуниай фачийиб. ДжемеIетра гъавурдиъ ай кканде, фидегьен вахттуни чиппи налогар йичин, гьегидегьен хье хIура авадан хьасе. Гьер исан ахирарис завал аркьа чин ме налогар. Че аве план, ме гьер хIурихъ хъуттурфуна аркьа зад э. Хье хIурикк кея 274 агъзур манат. Ме план бегьем акьуна кканве. Сур инсанар гъавурдиъ ихьас читин ве, гебурин хиял ве чин час завал аркьаф суман ме пул. Мишттингуна бицIиди гиранвелара ве. Вун акьас алучIу иджвелин гъавурдиъ адархьа гагьари дакканра ве. Сасагелай гъавурдиъ адархьичира, халкь уч Iаф дава хье.
— Джуьре исас фишттин планар хIезур акьуная чун?
— Гьер исас хIезур акьуна аве план инсанарис иджвел хьурай пуна. Джуре исасра, амур акьучин, сиваригI гIая хъара чIирхIи ая рекъер батIар акьуб, некьварилди вере рекъ батIар акьуна перилабур ахъирхIас. Iурдин вегIдайи хIа идемарис читин дахьас, панагь кканве мугIуйилди аккеверегуна. Хьеттин читинвеларихъра хъучушуна кканде.
Засра кканве халкьдис иджвел акьас. Гьеме ягъари кулакар хьуна, гъвадар алдихьуттар хьуне, кканди ая зас йиркIурастти мебурис кумак акьас, амма зе идарайихъ хъудава ме мункинвел.
— Фишттин читинвелар гьучархьа чве кардин рекъуьъ?
— Ке хIа читинвел э налогаринф. Ппара яваштти завал ве мебур. Е захъ хубджи пул хъай кканде, аттивуна джибиниас ма пуна йес, е зун фиштти кканчира завал акьуна кканде.
— ДжемеIетихъди фи тIалабламабур, насихIетар ахьасе чве?
— ТIалаблама э мебурихъди зе, нагагь зун цIаку кар аркьахаб, атIуна маркьа пуб, завас аттрукьа иджвел даркьай экьучин, закес тIалаб акьуб, са чIалалди эгена зун цIаку рекъуьъ аяхаб, зас адина пурай. Джалла халкь сад хьуна хьефас фи кканчира акьас хьасе. Зе матлаб э хье джемеIет сад хьуб.
НасихIетарихъас гъургъучин. Садпеф, хье халкьдихъ джандин сагъвел, йиркIуран рехIетвел хьурай, мебурис сайисра читинвелар дагурай. Фидегьен джемеIетин йиркIв сакин хьучин, гьагидегьен мебурин иджвелра ппара хьасе. Хье хулариас нуьхIуьбат, хIуьлмат, баракат кам дахьурай.
Салихат Малагусейнова
