Гьер инсандис йиная Iуьмур сасуманди вейдава. ХIекь ахттилат э: инсандин Iуьмур ягIар акьас хьасе алттушу исарилдидала, гин йиркIуран гьавайилди. Гьегиштти хьасра э.
Ая ме джурейин инсанара: фидегьен яш хьучира, йиркIв джигьилди илгуттар, лиханас кьуват хъуметтар. Сад мебурикес э IебдулхIелим БицIибагьаларин, Типпигъарин хIурин хIа идеми. Ме кар бадалди учин Iуьмурдихъас хьес ахъакьас алихьуне зун мис суалар.
— Салам алейкум IебдулхIелим Iебай!
— Ва гIелайкум ассалам, Iебин!
— Фиркьая вун, фиштти ая? ЧIукь суман бизар акьасе зун вун са-Iу суалар алихьуна ве Iуьмурдихъас. Сагъвелари бизар аркьав?
— Фидегьен хьучира иджи ая. Са фиттира зун бизар аркьай адава. Джандин гьавара иджи аме гьалдис, йиркIв хъара иджи ая (элхъенде). Зун хунафе ерхьидпе мартиъ са агъзурна ерчIу вершна хьибцIурна еридпе иса гьеме хье Типпигъарин хIуриъ.
Зе дадасна бабас агъафи ХIебибуллагьна БицIируш (гунагьарин гIефа акьурай чиппин кIиттарин). Че дадар- бабарихъ чин хъуйи гIуьфу шиниккв: хьибу кIиркIра Iу руш. ХIа ччиччин тур и Салимат, бицIиттис агъа Сафият, чуппарис агъа Джамалудинра Джалалудин.
— Фи курар аркьай дуламиш хьуне чун?
— Дадар-бабар къулугъчибур давуйи, амма чиппис чарабур аркьайи чиппивас верегъилди. Те авал заманайин вахттари
фи кар уйиф? Iари мал-къара ухIуб. Зун бицIигунахъас хаб хьуфе сувариъ дадар-бабарихъай. Баба суваъ сасрабурин малар ухIай дояркавел аркьафи, маларин эсибурис нис, ччам акьухаб, учисра муфеIет кеттивафи. Че хулан тегьердихъ хъуттурфуна бицIи ами, дахурун мактабра, хьибудпе классиас ккейчIуна ушуфе зун хIуппарихъ.
ХIуппар, малардала зас агуф адава, лекарил алдира алдавайра, ппара алдавай хьуфе зун хIуппарихъ. Лекарил аликIаттар адавай кьацIулди аруцайи, лекарин кIенар хуцIе хьуна, кьудакь суман цIуьппе хьуна авейи. Фикира кегьей вейдавуйи лекар алдавай аруцайчира иланди задтти кьацI икIасегьан пуна. ЙиркIураъ гучI адавуйи.
— ХIуппарихъ ушуф кидавай, сара фи курар акьуфе вун?
— Са муз кегъархьухаб, джигьилвел фархIу арайиъ ушуне зун армиъди. Тидас адехаб ушуне зун МахIачкъалайиъди кар акьас, тисаъ Джалалутина хурай уйи. Фера фачадархьуф
ушуне Донбасттиъди шахтайиъ лиханас, самуз манатар завал акьуна зас хизан акьас, чара хьас. Гьелидегьен пулара адавуйи, ичира са агъзур манат пул завал акьуне зун. Тегуна сусарис гъуланфра фи и, махппурин ппалттуна, ризинин калушар (элхъенде).
Те арайис захъ дадар-бабар хъундавуйи. Дад дахи кIифе-ягъцIурна гIуьфудпе иса, галуъди IуькIер уцас ушуна, хаб агъверегун рекъуьъ куче хьуна кIиф хIисаб акьуфе. Вахттуниъ ай кумакис руб-дарманра дахьуна. Дадас суман куче хьуна кIифе агъайи Iерабайикк ккитIуна вея вецара. Баб кIифе гIуьфцIурна гIуьфудпе иса иттархьуна.
Дадан еринди ая хIа чура ушуна Украинайиъди хаб рукьундавуйи. Чин хIуриъ аме шиникквари чиппи чиппис чарабур акьуна акьуфе цIакIинар. Зе цIакIинра Джалаланф хьуфе са ягъа. Зе садпе хьирас агъайи ФатIима. Ппара идже зе юлайиъ ае хизан и ФатIима. АцIуна захъай адаркуфе зун пефра аркьай. Сад сайил йиркIв алийигуна э хизанарин арайиъ хIуьлмат, баракат вереф.
Ппара четин замана и, амма сайисра зун агвар акьуфттава час гаш ккеяфра, мекI хьефра. Джандихъ кьуват хъуйи, агърукьагъилди ягъра, Iуьшра лиханди дуламиш аркьайи. Зас дагу чIир, зун дахьу сув адава хье райондиъ. Хулаъдала байирдиъ ппара хьуфе зун.
— IебдулхIелим Iебай, шиникквар фи хъая вахъ?
— Че хизанарин арайиъ, ФатIимайихъна захъ хьуне йицIу шиниккв: гIуьфу рушра гIуьфу кIиркI. Шиникквар бицIи ами четин хьучира, хабди гебур са муз кегъархьухаб кумакра вейи. Сад хIуппарихъ гьикучин, сасра маларихъ гьикас вейи, байирдиъ ушуна IуькI зад алчагъайи ху лахъди. Те вахттари четинди и. Джалла хъай кегъархьугун чавас хIа усариъ хурубарик куькъас акьас дахьучира, хабди чаб чиппин кIилилди хьугуна чиппи чиппис чарабур акьуне джалайи.
Шибер шуварис ушухаб, шиникквари хизанар акьухаб, чиппис дуламиш акьас хIуриас айчIуна ушуне мебур Тула агъа шагъурдиъди. Агьалра сад сайигьас Iайи вархал давай, кумакара аркьай ая зе шиникквар гьетисаъ. Ге кардихъас зун тебурил ппара рази э. Джаллайихъ хъая чиппин валадара. Гьалдис захъ хьибцIурна хьибу хуттул хъая, цIеерчIуд хуттуларис хуттара ая. Зас тебурикес фера кканди адава, Iари чиппин сагъвел. Хабди ФатIима кIихаб, вахттара алттушухаб акьуне зун Iудпе хьир – Перизат, хьуне чахъ са кIиркIсара.
— Вун ацIун байирариъ адарку инсане, вун суман хъара идемара ахьасе вахъай. Фушар йиркIурак киме ве?
— Захъай ппара хIуппарихъ вей адаркуфе МехIентIин Рамазан, Хутарин Iели, Мирзабурин Мирза, Джинджал Iели, Байранарин ХIесан, Хъванайин ХIадад, мебур джалла зе илдешар и. ХIуппарихъ ушубра гIешкъунис давуйи, чара адавайи. Колхоздин хIуппарихъ ушубан трудовой ягъар атайи, ягъарихъ хъуттурфуна хуппурар ирцIанди вас мехIсул завал акьас. Нубатиъди ушубан йис манатар адавуйи, са-са нубатиъ дадахан нисра гIачархьайи ччаман гвадра, сара фера. Гьегиштти ичира хизанар дуламиш акьас са чара вейи.
Те вахттна агьалдин вахтт гьучикучин, ягъна Iуьш хIисаб э. Гьалдин инсанар, пас кканде зас, бембегил Iаттар аркьаттаре. Зас четинвелар агунахIелра идеф хьасе зун агьалра фиттил хьучира кьадри идеф.
Зе тIалаб э гьалдин инсанарикес фиттин хьучира кьадри хьуб, хIаф, бицIиф ягIархьуб, веяттис веяв вун пеб, экьуттис экьунаяв пеб, гьегебур хье инсанарин арайиъ аме нуьхIубат, хIуьлмат э. Агьал зун ппара рази ме хIуькуматил, эгера гьавабур духIуба дахьучин.
— Чугъсагъул вас IебдулхIелим Iебай, вас вахтт джикIибан зе суаларис джувабар йис. Хъара джандин сагъвел ай ешамиш вере гьуларикес хьурай вун. Ве шиникквара, хуттулара багу-кIилинттара шад аркьай.
Батитай Габибулаева
