15 сентябрь хьин акьуне Дагусттандин джалла халкьдин садвелдин Ягъ. Ме ягъа гьер райондиъ, гьер шагьурдиъ гъа гьер джурейин
мегIракабур- концертар, халкьдин иш-пешабурин, аликIа кунарин выставкабур, хIезур аркьа гьер дагусттандин миллатарин ямагар. Ме
хIаягъ фиттихъас акьунаф э пучин, алттушу асирари хьеал душманар гъамаз хьу арайимонголо-татарар, Надир-шах, джуреттар- хье
гьер миллатари- аварари, буркьунари, яхулари, ярккари, агъулари, хъара джуреттарирачиппин арайиъ ая хIуьджат, къал-макъаларихъ
хъуттудурфуна, сад хьуна, душманарин къушумар къилмиш аркьайи.15-пу сентябрьди са агъзурна ери вершна ягъцIурна садпу иса Согратль агъа хIурин багулив хье хIададари Надир-шах гьишас акьуне, учин къушумра атуна. Ме гьишас хъучикуне хье дженг дива хIададарис ади кумаки. Ме кумак акьас адиттаригI ацIуна хумбара гIуйи, яракьара фай. Гьеме гъалибвелдин ягъакес хьуне садвелдин Ягъ Гьемишттин хIаягъ хъая хье хIуькуматихъра. Мин тарихра башламиш акьуф дагь заманайи э.
ЦIеерхьидпе асирди, ахиран Рюриковичарикес паччах кIихаб, Российиъ хьуне тушкин вахттар. Борис Годунов агъаттивас ппара гагьди
хIавел акьас хьундава, халкьдин кумак фудавай. Мисан гьава агуф,
джалла багварихъас Российил гъамаз хьуне душманар, удигь кIил акьуна Речь Посполитая агъа хIуькумат. Российин джилариъна джилариъ ая
девлетариъ ул алде полякари цIайи чиппис мутIегI иде Семибоярщина агъаф алийине, хабди сайихъ сад Лжедмитрий агъа паччагьар алийине. Москва ацIуне полякари. Мебури аркьа зулумар агуф, халкь гъагьахъуне. Халкьдин къушумди са агъзурна ерхьи вершна цIеуду исан якьудпу ноябрьди
Москва полякаривас азад акьуне. Ме халкьдин къушумин кIилил гъузуна уйи князь Дмитрий Пожарскийна савдачи Кузьма Минин. Iу ис сара герек хьуне кIилди хуькумат мертт акьас, полякар дазубуриас тич адикас. Са Iу чал пуна кканде халкьдин къушумин кIилил гъузуттарихъас. Нижний Новгород шагьурдин савдачибурин кавха Кузьма Минин, Iуьрус малла Савва хъай, полякари Российин девлетар тараш акьуб агухаб, халкьдис вегIз
йине хуькумат душмандигьас азад акье пуна. Джала багварихъас халкьдин къушумиди ади не инсанар. Къушумин кIилил алийине Дмитрий Пожарский, къушумис герек иде яракьар хъучаркьай гъузуне Кузьма Минин. ХIукьумат азад акьухаб, цIае паччагьра гIаттивуне Рюриковичарихъди багу иде Романоварин тухумдигIас. Удигьай Михаил Романова, хабди Алексей Михайловича акьуне хIаягъ- Москва душмандигьас азад акьу Ягъ. Са агъзурна
муя вершна цIемуядпу иса Москвайин Красный площадьдил гъурзар акьуне халкьдин къушумин кIилил гъузу Дмитрий Пожарскийдисна Кузьма Мининас памятник. Ме памятникдик ликIина ая «ГРАЖДАНИНУ МИНИНУ И КНЯЗЮ ПОЖАРСКОМУ БЛАГОДАРНАЯ РОССІЯ. ЛЕТА 1818».
Са агъзурна ерчIу вершна цIееридпу иса большевикари революция акьухаб, ме хIаягъ адихьуна, акьуне еридпу ноябрьдикес цIае
хIаягъ «День Октябрьской революции». 1996-пу иса ттур духIуба акьуна, микес акьуне «День примирения и согласия». 2004-пу исан сентябрьдин вазала Российиъ ая динарин вакилари аттивуне маслихIет якьудпу ноябрьди те авалан хIаягъ аркьагъилди, фас пучин, цIееридпу асирди хIуькумат душмандигьас азад аркьай уйи ацIуна миллатар- Iуьрусар, татарар, башкирар, мордвинар, марийцабур, комибур, хъара Волга нецIвун къирагъарихъ
дуламиш вея халкьар. Ме кардис гъил гьучихьуне патриарх Алексий II-ди, Государственный Думайи. Гьетегунхаб хьунаф э ме хIаягъхалкьдин садвелдин Ягъ. Ме ягъа Дмитрий Пожарскийдинра Кузьма Мининан памятникарин удигь Москвайиъна Нижний Новгороддиъ иланде тукар, аркьа гьер джурейин мегIракабур. Мишттин мегIракабур акьас ккея тиъра.
Абдулрашид Рамазанов