Кьадий (хIикат)

Алжир хIуькуматтин Бауакас агъа хандис ягIар хьас ккан хьуная, хIекьданди  ичин инсанари агъаяф, ге уч ая шагьурдиъ адиная пуна хIекьунин кьадий. Са инсандивасра фера джин акьас вей хьуна адава, хьинафасра са кепекра гъуршаф дава пуна ая.

Бауакаса аликIуная касиб инсандин кунар, алекьуная учин хIейвандил ушуная ме, ге кьадий дуламиш вере шагьурди. Шагьур удигь гьучаркьастти  ме Бауакасагьди гьучадиная раккай са Iатте-бурIе идеми. Йиная  Бауакаса гис пул, вес ккан хье арайиъ, зунра фаях пуная ме идеми, уч дегIвикк кичархьуна лек Iатте хьуфе пуна ая. ШагьурдигI рукьуф ханди пуная ме идемис, алайчIв зе хIейвандилас хьин рукьуная.

— Фи э экьуна аяф? АлайчIв, хьин рукьуная.

Iаттетти пуная:

— Фасе алайчIваф,- хIейван зеф э: ккандава ес зе хIейван, агьал гъасе зун вун кьадин багуъ.

Халкь завал хьуная ме гимил, алчахъуная мебурил, йиркIв алийиная, муьхIтал хьуная хIуьджатар аркьагъилди агуна. Са идеми пуная мебурис буI, чве хIуьджат ккиркьвас акье, ях кьадин багуъ, ги чвас пасе фуш хIекь ичин!

Бауакас ушуная кьадин багуъ Iаттефра хъай. Нубат рукьуттис ун архъай  хьуная кьади гебрис.

Кьади ачагъая инсанарихъ хъуттурфанди экьуная Бауакас. Ачушуная са шаирна идеми. Мебурин фитна хьуная хьирахъас. Шаира агъай  хьуная ме хумбеф учин хьир э пуна. Идеми агъай хьуная учинф э пуна. ЙиркIв алийиная мебурил кьадий, пуная багагь шаб. Хумбеф ами ате пуная зе багуъ. Мебур ушугуна,  ачушуная ччам фачиянфра, яккв фачиянф. Якк фачиянф ии ацlуна, ччам фачиянф — ччаму. Якк ирцIанттин гъилив фахьуная пул, ччам ирцIантти фацуная гин гъил. Якк ицIантти пуна ая кьадис учи ччам гъушугуна, ми фацуне зе гъил, зун хъатрикI э пуна. Ме пул зеф э, гьеме уч э хъатрикI. Ччам ирцIантти пуне, хъатрикI э якк ирцIанф. ЙиркIвра алдийина мебурил Iударил, буIуна хуппай пуне кьади.

— Ате пулра зе багуъ багагь шаб. Рукьуна ая мебурихъ нубат. Бауакаса ахъакьуная фиштти хьефчин.

Милра йиркIв алийная, кьадий хабар гъуйуне lатте-бурlеттивас.

Iатте-бурlетти пуная:

Джалла Iэмалар э.

Зун и хIейвандил алди вереф шагьурдигIас, ле и джилил экьуф, зун ме алийина файдине хIейвандил.

— Атуна хIейванра гъархь, ппай багагь шаб.

Адиная халкь махлукьат йиркIв алиянас диванин фуш хIекь аркьайчуга акьас.

Сад пуна гьучадина ая шаирна идеми.

Гъушан ве хьир пуная шаирас,

— Ме идемис гlифцIур кIаш йирхIуная.

— Пул веф э пуная – якк ирцIанттис. Ччам фачиянттис гифцIур кIаш киркьуна ая.

Хуппай ун ахьуная  Бауакасасна lатте-бурlеттис.

—  ЯгIархьасев вас ве хIейван къа сасрабуригIас?- хабар гъушуна ая кьади Бауакасавас.

— Хьасе.

— Вафас?

— Завасра хьасе.

— Шаб захъай, — пуная кьади Бауакасас.

Ачушуна ая мебур Iудара хIейванар ая гIанаъди. ЯгIар хьуная  Бауакасас учин хIейван ге къайигIас. Инвалидисра  ягIар хьунаа ге хIейван.

— ХIейван веф э: гъушан пуна ая Бауакасас. Ме Iатте-бурIеттис йирхIуна ая гlифцIур кlаш.

диван кIиркIубанхаб кьадий ушуная хулаъ, Бауакасра гин кьабахъай.

— Вун рази ду зун акьугъилди?

—  Рази э,- пуна Бауакаса.

-Зас ягIар хьас ккандея  фиштти вас ягIар хьеф ичин, хьир шаиранф идеф, ге эдеминф даваф, пул идеф якк ирцIанттинф, ччам ирцIанттинф даваф, хIейван зеф идеф?

— Ун ахъуне хумбеттис: агьат пуная чернила зе чернильницIайиъ, ги гъушуна чернильница, lуьччуна аладайзвай агьатуна ая чернила. Идегун ге хьир шаиранф э. Касиб инсандин хьир идехаба гис чернила агьатас ягIар хьасттавуйи. Пулухъас ягIар хьуне зас: гlикIуне хьед ая  къабуъ пул, ягIа багами хъуттурфуне ччам алгъархьуна айчин, алдавуйи. Идегуна  и пул якк масса ирцlанттинф. Хейвандихъас, ягIар  хьас ке читин хьуне зас. Вас суман ге Iаттеттисра ягIар хьуне ге хIейван. Зун чун Iудара файшуф нае чвакес хIейвандис ягIар вейчин. Вун гьучушуф хIейван вахъ хъуттурфуне.  Iаттеф гьучушуф ибрар кIуьтI акьуна лек джилил алирхIайи. Хуппай Бауакаса пуная:

— Зун хан э. Гьемич адиф э вун агвас, инсанари агъаф хьекI ичуга акьас. Гьал агуная зас вун Iекьуллу кьади идеф.

— Уп фи кканди айчин, зун вас йисе.

— Фера ккандава зас; са пулара, къизилара, зун шад э, гьеме дуьйил вас хандис зун алеф ягIар хьебан.