Зас ахъакьас ккандея уьрусарин хlуькуматин дарариъ кегъучlа, ттур ая, lекве, батlар березайихъас. Амма зас хьидана суман цулана кканве lеламатин кlур. Найе вахттуни кканчинара хъуттурфучин, ухьтанди аве береза!
Дуьйиъ ттур ая шаирди Сергей Есенина фишттин батlар йиркlураъ учlа назум ликlиная березайихъас. Са Антарктидайиъ кидавай, нандиъ канчинара кегъучlа береза. Хье дуьйил ая верш джура березайин кlурар. Береза агъа кlур ге хумбеф хlисаб аркьа, кулар багухъди кегъучlа, хуппай березун агъаф иллеф хIисаб аркьа, гин кулар вартт кегъучlа. Березайин гьававел 15-30 м. Кlур илгванде са верш ис хьасттегьен. Хlа пай березабурин къабдж джагварф э. Варттал але береста агъа пай илгунди алтархьа. Iуьссе березайин адихъ хъая багухъ алве мучlе къабдж уьркlе йирхlунар алди.
Хье тlабиlэти lаре березайикк кегъучlа гьер джуре пустталаяр ая. Гебур э сироежкабурин джура, волнушки, грузди, джагвар березовик агъа пустталаяр. Ме джагвар кlур агугуна инсандин йиркlв шад ве. Верш исар алттархьучинара авал заманайихъас мич ме кlур инсандихъас ахъаджихlа. Идегуна ме кlуранис агъай аве lуьмур ирхе аркьаф. Березайикес акьу корзинабур, игрушкабур, къабар ацlуна исаристтегьен амилгванде. Цlабар, тукар ишламиш аркьа джандин сагъвелдис, кулар хьиригерис, къабджукес кlедж аркьа, сок джерехlвелдис ишламиш аркьа, тlабиlэти фишттин гьава айчинара кехlей берестайик цlа керхьа. Ме кlурарин цlайи lайи ибгlа аркьа.
Березайин цlабар завал аркьай аве майдин вазалан яlаниъ. Цlабар алийина хlа кlеджарил ами атуна кканве сарин, мучlе мукьуйиъ рукъас. Цlабаригl гlая витамин С, каротин, растительные гликозиды, никотиновая кислота, эфирные масла хъара джуреттара. Джигьил цlабарикес акьуная настой ишламиш аркьай аве желтуха хьугуна, хlа руд мертт акьас, милехъвар кlес, мавун чарккв иттар хьугуна, къарфун иттаягуна хъара витаминар гьудуркlагуна. Цlабарикес, витаминный хьед аркьа: джигьил цlабар музе акьуна, алгьарта руьхьуь хьед, ами арта якьу сеlети.
Берёзовый сокдигl гlая ппара муфеlэтин фруктоза, глюкоза джанди иджи хlел аркьаттар хъара никотиновая, глутаминовая, аминоуксусная кислотабур.
Березайин тlуларикес акьу хьиригер ишламиш аркьа lуьрусарин джанар lуьрччан банябуриъ. Ги мертт аркьа сурат, йирхlунар сагъ аркьа, мертт аркьа йиркlвалекlер хъара майдин вазала завал акьу сок, кумак ве иъ мертт акьас.
Фас ичин береза джагварф? Березайин къаркун клеткабуриъ ая ацуна джагвар смола бетулин агъаф, гьегин хайир бадала кlуранихъас ахъаджихlaй аве милехъвар гьучадартай. Хъара гьегикес кейчlва берестайис ранг. Варвари березайилас завал аркьай аве пыльца, ппара белокна витаминар гlаяф. Березовый рощайиъ дуламиш вере инсанар са-сагелай далара иттар вейдава. Цулана керхьу цlабарикес ппара муфеlэт ве джуре Iуькlерис. Руг идже гlане ве.
Жавгарат Хамазаева
